ΟΙ «ΑΝΩΝΥΜΟΙ» ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ

Οι Ασιναίοι αντιμετώπιζαν με καχυποψία τις ανασκαφικές δραστηριότητες των Σουηδών στο Καστράκι. Τους έβλεπαν σαν θησαυροθήρες που είχαν έρθει για να πάρουν τους θησαυρούς που έκρυβε η γη τους. Ακόμα επιβιώνει μια διήγηση του μακαρίτη μπαρμπα-Τάσου Ορφανού/Κρασόπουλου, για κάποια ευρήματα που, ίσως στη σφαίρα της φαντασίας, ήταν πλάκες χρυσού (κατά την έκφραση του ιδίου «τούβλα χρυσού»). Με εντολή των Σουηδών μεταφέρθηκαν ακαθάριστα από το σημείο που ευρέθησαν κατευθείαν σε ένα πλοιάριο που ήταν προσορμισμένο στο λιμάνι του Καστρακίου. Καθώς έλεγε μάλιστα, όταν τελικά κατάλαβαν τι ήταν αυτά τα «βαριά τούβλα» μούτζωναν τον εαυτό τους λέγοντας:

 - Να… που είχαμε το χρυσό στα χέρια μας και αφήσαμε  να μας τον πάρουν οι Σουηδοί.

Χαρακτηριστικό του κλίματος μεταξύ Ασιναίων και Σουηδών είναι τα παρακάτω δυο περιστατικά: 

• Κατά τις ανασκαφικές εργασίες, Ασιναίος εργάτης βρήκε ένα μετάλλιο ή νόμισμα και πετώντας το στο Σουηδό που προΐστατο των εκεί εργασιών του λέει περιφρονητικά:

- Πάρε κι αυτό ρε γαϊδούρι,

πιστεύοντας ότι δεν θα καταλάβει το χαρακτηρισμό. Αυτός όμως άρχισε να ξεφυλλίζει ένα λεξικό μουρμουρίζοντας:

- Γαϊδούρι, γαϊδούρι…

Αφού έκανε τη σχετική έρευνα στρέφει και του λέει:

- Απολύεσαι!..

• Ένα βράδυ ο Γιάννης Φίλης μόλις είχε αφήσει το γαϊδούρι στο καλύβι του λίγο πιο πέρα από το γεφύρι, προς την κατεύθυνση του Ναυπλίου, και επέστρεφε στο σπίτι του στο κέντρο του χωριού. Είχε βρέξει και στο δρόμο υπήρχαν λασπόνερα. Πέρασε ένα αυτοκίνητο (σπάνιο φαινόμενο τότε), μια ρόδα κύλησε στα λασπόνερα και τον έκανε χάλια. Ήταν το αυτοκίνητο των Σουηδών που πήγαιναν βραδινή βόλτα στο Ναύπλιο. Ανάμεσά τους και ο διάδοχος του θρόνου της Σουηδίας Γουσταύος, που συμμετείχε στη σουηδική αρχαιολογική αποστολή. Όμως, όποιοι κι αν επέβαιναν, ο Ασινιώτης έγινε …Μανιάτης. Πήγε στο σπίτι του, γέμισε ένα κουβά με νερό και έστησε καρτέρι πίσω από ένα μαντρότοιχο επί του κεντρικού δρόμου, περιμένοντας την επιστροφή τους. Όταν επιτέλους ξαναφάνηκαν, την κατάλληλη στιγμή άδειασε τον κουβά μέσα στο αυτοκίνητο και έκανε μούσκεμα το Σουηδό διάδοχο. Όσοι βρέθηκαν εκεί γύρω παγώσανε, σκέφθηκαν ότι θα γίνει μεγάλο ζήτημα. Ο δράστης βέβαια δεν στάθηκε εκεί, κάνοντάς ένα γύρο  βρέθηκε στον τόπο του συμβάντος προσποιούμενος τον ανήξερο:

- Τι έγινε βρε παιδιά, τι έγινε;

Ο διάδοχος βλέποντάς τον φαίνεται πως θυμήθηκε που τον είχαν γεμίσει λασπόνερα και κατάλαβε ότι αυτός ο δήθεν ανήξερος ήταν τώρα ο δράστης, αφού μόνο αυτός είχε κίνητρο. Τον πλησίασε, προσπαθώντας να δείξει ότι διασκέδασε με το συμβάν, του έδωσε το χέρι, τους αποχαιρέτησε όλους και έφυγε χωρίς να δώσει συνέχεια.

- Μας έκανες σεργούνι,

είπαν τότε στο Γιάννη οι συγχωριανοί και από τότε του έμεινε το παρατσούκλι: «ο Γιάννης ο Σεργούνης»!

(την ιστορία αυτή γράφω όπως μου τη διηγήθηκε προ πολλών ετών ο γιός του Δημήτρης).

Ένα γεγονός που έριξε μαύρο πέπλο στις εργασίες των ανασκαφών ήταν ο θάνατος μιας νεαρής Ασιναίας. Ένα σκυλί λυσσασμένο την είχε δαγκώσει στο πόδι και ο γιατρός που επεσκέφθη της είπε ότι το τραύμα δεν έπρεπε να βραχεί. Όμως κατά την εργασία, πλένοντας κεραμικά όστρακα στη θάλασσα, το τραύμα βράχηκε και μολύνθηκε, με συνέπεια το θάνατό της. Ήταν η Κωστούλα Μπιτινή, γνωστή ως Κωστούλα του Ψαρή από το παρωνύμιο του πατέρα της, αδελφή του Ψαρο-Τάσση (Τάσσου Θεοδ. Μπιτινή) και της Χατζάραινας. Ο ανεψιός της Θεόδωρος Χατζάρας μου είπε ότι η οικογένειά του δεν κατηγορούσε το Σουηδό προϊστάμενό της, ο οποίος πιθανώς δεν ήταν ενήμερος και δεν το αντελήφθη. Μάλιστα είπε ότι η Κωστούλα, παρασυρόμενη από τις φίλες της, μετά την εργασία πήγε και για μπάνιο. 

Όπως και να έχει όμως, φαίνεται ότι οι Σουηδοί δεν είχαν σε υπόληψη τους Ασιναίους και τις Ασιναίες που εργάζοντο στις ανασκαφές. Δεν είχαν την ευαισθησία ως εργοδότες να εφοδιάσουν τουλάχιστον τις γυναίκες με κάποια φθηνοπάπουτσα. Στο πλούσιο φωτογραφικό υλικό που έχει δημοσιευτεί βλέπουμε παντού γυναίκες σε βαριές εργασίες, να εργάζονται  όλες ανυπόδητες επάνω στο τραχύ και ακανθώδες έδαφος. Μπορεί να συνήθιζαν να εργάζονται έτσι στους αγρούς, όμως τώρα, στα κατσάβραχα με την ακανθώδη βλάστηση, όσο σκληραγωγημένα και αν ήταν τα πόδια τους σίγουρα υπέφεραν, ενώ παραμόνευε ο κίνδυνος από τις οχιές, όπως βλέπουμε και σήμερα σε αναρτημένη εκεί πινακίδα της ΕΦΑ με την πανίδα του αρχαιολογικού χώρου.

Δυο Ασιναίες φτυαρίζουν ξυπόλητες στις ανασκαφές του 1922. Η φωτογραφία (Π. Πουλίδης-αρχείο ΕΡΤ) από αφιέρωμα εφημερίδος «Η Καθημερινή» ένθετο «Επτά ημέρες» (2 Μαΐου 1999)  με θέμα «Γυναίκα και εργασία».

Όσο για φαγητό, μάλλον οι εργάτες έφερναν κάτι πρόχειρο από το σπίτι τους, σε μια εποχή που εργαζόντουσαν κατά τη συνήθη έκφραση: «ήλιο με ήλιο», δηλαδή από τον ήλιο στην ανατολή μέχρι τον ήλιο στη δύση. Γενικά η στάση των Σουηδών φαίνεται να ήταν αποικιοκρατική, απέναντι στους… ιθαγενείς.

Πολύ άσχημη εντύπωση μου είχε κάνει και υπήρξε το έναυσμα για την συγγραφή του παρόντος η λεζάντα σε μια φωτογραφία. Ο συγγραφέας και διευθυντής των ανασκαφών Περσόν σημειώνοντας τα ονόματα των εικονιζομένων αναφέρει μια εργάτισσα, η οποία εργάζεται επίσης ανυπόδητη, όχι ως αγνώστου ονόματος, αλλά ως …ανώμυμη (anonym kvinna / anonymous woman) !!!

Πήρε όμως το μάθημά του από μια Ασιναία, όπως θα δούμε στο  παρακάτω διασκεδαστικό περιστατικό που μου διηγήθηκε ο φίλος Τάσος Μουταβελής και με την άδειά του το δημοσιεύω. Πρωταγωνιστές ο παππούς και τη γιαγιά του:

Ο μπαρμπα-Τασούλης και η κυρα-Ρηνιώ διέμεναν στο περιβολόσπιτό τους, στα αριστερά της οδού, περίπου 300 μέτρα πριν φθάσουμε στο Καστράκι. Ο Περσόν σχεδόν καθημερινά περνούσε από εκεί, κάνοντας το βραδινό του περίπατο με τα κοντά του πανταλόνια, όμως δεν τους χαιρετούσε. Λέει αυτή κάποια μέρα στον μπαρμπα-Τασούλη:

  - Δε μου λες, τούτος εδώ γιατί δεν μιλάει;

  - Τι σε νοιάζει εσένα;

  - Καλά, την επόμενη φορά θα του κλάσω.

  - Μην κάνεις κανένα αστείο, θα σε σκοτώσω.

Η κυρα-Ρηνιώ όμως το 'πε και το 'κανε. Όταν ξαναπέρασε του τινάζει μια πορδή και ω του θαύματος,

   - Καλησπέρα!

λέει αμέσως εκείνος με την ξενική του προφορά.

Ταυτόχρονα αυτή έφυγε τρέχοντας, προς το εσωτερικό του περιβολιού, καθώς ο μπαρμπα-Τασούλης εκσφενδόνιζε προς το μέρος της ένα καρβέλι ψωμί που έτυχε να κρατάει στα χέρια του!

Την άλλη μέρα ή την παρ’ άλλη καθόντουσαν πάλι στο ίδιο μέρος και περνάει ο Περσόν.

   - Καλησπέρα, τι κάνετε, πως είστε!

και αφού απάντησαν στο χαιρετισμό, η κυρα-Ρηνιώ σχολίασε:

   - Το δες; πως μιλάει τώρα; μωρέ πορδή ήθελε!!!

Το 1998 το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών οργάνωσε έκθεση φωτογραφιών, στο Ναύπλιο, στην Αίθουσα Τέχνης (Γκαλερί) της αείμνηστης Μαρίας Γκούμα, με φωτογραφίες από τις περιόδους των ανασκαφών. Η έκθεση, που διήρκεσε από 24 Οκτωβρίου έως 14 Νοεμβρίου, έγινε στα πλαίσια εορτασμών για τα 50 χρόνια από την ίδρυσή του και ήταν υπό την επιμέλεια της τότε Διευθύντριάς του Berit Wells. Η μακαριστή Μαρία με παρουσίασε σε αυτήν ως τοπικό ερευνητή και είχα μαζί της μια μακρά συζήτηση, συστήνοντάς της και μια ανεψιά μου φοιτήτρια της αρχαιολογίας. Δεδομένου ότι υπήρχαν και φωτογραφικές λήψεις από τη κορυφή του Αγιολιά, τη ρώτησα αν υπάρχει στα αρχεία τους κάποια φωτογραφία του χωριού μας. Ήταν κατηγορηματική στην απάντησή της ότι δεν υπάρχει. Δηλαδή είδαν κάτω από τα πόδια τους ένα γραφικό χωριό, που η θέα του προκαλούσε να το φωτογραφίσουν και δεν το έκαναν. Φωτογράφισαν ολόκληρη την υπόλοιπη περιοχή, ακόμα και την υπόλοιπη επαρχία μας και δεν είχαν την ευαισθησία να φωτογραφίσουν από εκεί πάνω το χωριό μας, στο οποίο επίσης έγιναν κάποιες ανασκαφές και υπάρχουν ευρήματα! Αντίθετα είδαμε πολλές φωτογραφίες με το Τολό και τους Τολιανούς, τους οποίους φαίνεται εκτιμούσαν ιδιαιτέρως αφού απολάμβαναν τη φιλοξενία τους, με τα έξοδα πληρωμένα από Σουηδούς δωρητές που ενίσχυσαν οικονομικά την όλη επιχείρηση…

Βλέποντας ότι είχαν καταγράψει τα ονόματα των εργατών στα Δενδρά, κατά τις εκεί ανασκαφές, τη ρώτησα αν έχει γίνει κάτι αντίστοιχο και στην Ασίνη. Μου απάντησε αρνητικά και τότε σκέφθηκα να κάνω μια έρευνα, ρωτώντας τους γηραιούς Ασιναίους. Για το σκοπο αυτό κάναμε μια ομάδα τρεις φίλοι με κοινά ενδιαφέροντα, εγώ, ο αείμνηστος Νίκος Κωστόπουλος/Κωστάρας και ο προαναφερθείς Τάσσος Σπ. Μουταβελής. Στην έρευνά μας χρησιμοποιήσαμε μια φωτογραφία του έτους 1926 από το αρχείο του κουρέα μας Νίκου Αργείτη που ο πατέρας του εργαζόταν στις ανασκαφές. Μεγάλη ήταν η συμβολή της σχεδόν αιωνόβιας Κωστάραινας, μητέρας του Νίκου, που αναγνώρισε τους περισσότερους από τους 45 εικονιζόμενους. Ιδού τα ονόματα 36 Ασιναίων και 3 Καλλιθεατών, ενώ οι υπόλοιποι 6 παρέμειναν άγνωστοι. Με αστερίσκο σημειώνονται τα παρατσούκλια με τα οποία ήσαν κυρίως  γνωστοί και με αυτά έμειναν στη μνήμη της κοινωνίας μας. Σε άλλες περιπτώσεις αναφέρεται απλά ο τύπος του ονόματός τους με τον οποίο τους προσφωνούσαν.

01- Παναγιώτης/Παναΐκος Μπιτινής.

02- Δημήτριος Μπιτινής/Μπαρμπέρης* αδελφός των Παναΐκου, Γιαννιτζίκου και Λουκούμη*.

03- Γεώργιος Μπεσίρης/Μπεσορογιώργης.

04- Ευάγγελος/Βαγγελέας Αργείτης

05- Ιωάννης Σωτηρίου Κωστόπουλος/Σωτηρόγιαννης.

06- Γεώργιος Ζέρβας/Αγγινάρας*

07- Ανδριανός Τσιρίκος/Γκιτζίρης*, αδελφός των Γκιτζιρονίκου και Πάνου/Μαρσάλα*

08- Γεώργιος Δημητρίου Κωστόπουλος/Στούκας*.

09- Κωστούλα Μπιτινή του Ψαρή*, προαναφερθείσα, που την είχε δαγκώσει λυσσασμένο σκυλί, βράχηκε η πληγή της, μολύνθηκε και πέθανε.

10- Μαρίκα του Παναΐκου, αδελφή της Λαυρένταινας.

11- Γιωργίτσα Κρεμμύδα, από τους Κρεμμυδαίους της Ασίνης.

12- Αγγελική του Γύφτου*, αδελφή της Αννιώς συζύγου Παν. Τσιρίκου/Τσιρικάκη

13- Νίκος Ζέρβας, αδελφός του Αγγινάρα*

14- Κων/νος Κωστόπουλος/Γιατρός*, γιός της Θανάσως. Δεν εργαζόταν, απλά τον έπαιρνε μαζί της η μητέρα του για να μη μένει μόνος στο σπίτι.

15- Παναγιώτης Κων. Κωστόπουλος/Κωστάρας

16- Παναγιώτης Λαγκαδίτης/Τόφαλος*

17- Κων/νος Νικολάου Αργείτης/Κωτσιαμπής

(κάτοχος της φωτογραφίας)

18- Νικόλαος Συγριμής, πατέρας  του Πειρασμού*

19- Ο Γύφτος*

20- Νικόλαος Σαγκιώτης από Τσέλου, που έμεινε άγαμος

21- Γεώργιος Ορφανός, αδελφός του παπα-Αναστάση.

22- Γιώργης Μπιτινής του Παναΐκου. Στην Κατοχή σκοτώθηκε από Γερμανό ελεύθερο σκοπευτή πλησίον της Αγ. Μονής (κάνοντας κάποια μεταφορά με το γαϊδούρι πήγαινε κατά το ξημέρωμα στον Ναύπλιο από την ορεινή οδό διερχομένη από το Ταλιότι και θεωρήθηκε ύποπτος).

23- Κωνσταντίνος Χατζηαντωνίου/Κώστας ο Πρόσφυγας

24- Κατερίνα/Κατερινίτσα Λαγκαδίτη, μητέρα των Τόφαλου* και Χρήστου/Κιτσοκατερίνη  

25- Τούλα του Καλλιφουρνά*

26- Γιαννιτζίκος

27- Κονδύλω Πουλή (πιο γνωστή ως Κονδύλω της Πουλίνας).

28– Τασσούλα Μπιτινή του Παναΐκου

29- Γεώργιος Σπύρου Συγριμής ο Ταμπουρλιέρης, πατέρας του Σπύρου κουρέα (ΗΠΑ)

30- Θανάσω Κωστοπούλου

31- Σοφιά η Αργείταινα

32- Αριστείδης Καλλιάνος από Καλλιθέα, αδελφός της Καλλιφουρνούς

33- Κοκορομύτης/Νιάτς* από Καλλιθέα, παππούς του Νάσσου

34- Πατέρας Κατινίτσας του Πανάγου(επών.)

35- Γιάννης Χριστόπουλος/Μουσαγιάς*, σκοτώθηκε από νάρκη κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

36- Πατέρας Μανώλη του Πανάγου(επών.)

37- Γιάννης Μπιτινής/Γεροσφούγκας* 

38- Ιωάννα Χρ. Τζαβέλα, μετέπειτα σύζυγος Ευαγγ. Ζέρβα. Ο εγγονός της Βαγγέλης (του Γεωργίου) είπε ότι εργαζόταν και αυτή στις ανασκαφές, κατείχε μάλιστα αντίτυπο της φωτογραφίας, αλλά δεν υπήρξε δυνατό να αναγνωριστεί.

39- Κατίνα Καλλιάνου από την Καλιθέα - την αναγνώρισε η Κωστάραινα αλλά ατυχώς δεν σημειώσαμε τον αντίστοιχο αριθμό στη φωτογραφία. 

Η φωτογραφία που χρησιμοποιήσαμε κατά την έρευνα. Όπισθεν αυτής υπήρχε γραμμένη  με μολύβι η χρονολογία 1925, όμως ό Περσόν σε βιβλίο του την έχει χρονολογήσει στο 1926.