ΚΑΙ ΣΤΟΥ ΓΑΪΔΟΥΡΙΟΥ ΤΑ ΠΙΣΙΝΑ ΚΛΗΜΑ …

Ο όνος και ο ημίονος, ως ζώα φαλλικά ήταν αφιερωμένα στον Διόνυσο και συμπεριλαμβάνονταν στα σύμβολά του. Μάλιστα, σε νομίσματα της αρχαίας Μένδης στη Χαλκιδική με τον εξαιρετικό «Μενδαίον οίνον», ο όνος υποκαθιστούσε τον ίδιο το θεό. Από παραφθορά του Μένδη, Μέντη, Κυριος της Μέντης, προέρχεται και το προσωνύμιο «Κυρ Μέντιος» του συμπαθητικού υποζυγίου και είναι γνωστό ότι τα χρόνια εκείνα ο Διόνυσος ήταν που αποκαλείτο «Κύριος», με την έννοια του Δεσπότη, όπως λέμε σήμερα «Κύριος και Θεός μου». Σε ένα νεότερο νόμισμα βλέπουμε το ιερό ζώο με όρθια τα μεγάλα του αυτιά και το θεό καθισμένο στη ράχη του να κρατάει κάνθαρο. Στην πίσω όψη η λέξη «ΜΕΝΔΑΙΟΝ» και ένα κλήμα κλαδεμένο σε χαμηλό σχήμα με τέσσερα τσαμπιά¹.

Μιας και ήρθε ο λόγος στο κλάδεμα, αξίζει να αναφερθεί μια πληροφορία που συναντάται στη "Ναυπλία"²: Η Αμπελοτομία, δηλαδή η τέχνη του κλαδέματος των αμπέλων για αφθονότερη παραγωγή, οφείλεται σε παρατήρηση των Ναυπλιέων ότι το κλήμα που κατά τύχη έφαγε ένας γάιδαρος στη συνέχεια έκανε περισσότερα σταφύλια από τα άλλα. Μάλιστα, ύστερα από αυτό το γεγονός, από ευγνωμοσύνη οι Ναυπλιείς είχαν κατασκευάσει λίθινο είδωλό του το οποίο αντίκρισε ο Παυσανίας κατά την εδώ περιήγησή του τον 2^ο μ. Χ. αι.:

«Τά δέ ὑπό τῶν ἐν Ναυπλίᾳ λεγόμενα ἐς τόν ὄνον, ὅς ἐπιφαγών ἀμπέλου κλῆμα ἀφθονώτερον εἰς τό μέλλον ἀπέφῃνε τόν καρπόν, καί ὄνος σφισίν ἐν πέτρᾳ πεποιημένος διά τοῦτο ἐστίν, ἅτε ἀμπέλου διδάξας τομήν» (Παυσανίας, Β. 38. 3. ).

Είναι γνωστή η πολλαπλή χρησιμότητα του υπομονετικού αυτού ζώου, που κυριολεκτικά ευεργέτησε τους ανθρώπους κατά το παρελθόν συχνά υπομένοντας ακόμα και κακομεταχείριση, ενώ ακόμα και σήμερα προσφέρει τις υπηρεσίες του όπου δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν μηχανικά μέσα. Θα αναφερθώ εδώ σε μια από αυτές, που έχει σχέση με τη διήγηση που θα ακολουθήσει. Ίσως ο αναγνώστης παραξενευτεί λίγο από την αναφορά αυτή, θα έχει όμως την απάντηση στο τέλος.

Λέγεται ότι οι καβαλίνες του γαϊδουριού, όπως και αυτές των ημιόνων καθώς και των αλόγων, δίνουν την καλύτερη ποιότητα κοπριάς, παράγοντας πολύ σημαντικός για τους καλλιεργητές ιδιαίτερα της παλιάς εποχής. Για το λόγο αυτό, τα παλιά χρόνια Ασιναίοι ναύλωναν ντόπια πλεούμενα για να φέρουν κοπριά από τα χάνια του Πειραιά (!), που την ξεφόρτωναν στους όρμους Καστρακίου Ασίνης. Ώστε, λοιπόν, από  τα πισινά του γαϊδάρου εξαγόταν το καλύτερο λίπασμα της εποχής και ας το έχουμε κατά νου διαβάζοντας τώρα τη διήγηση που υποσχέθηκα:

Ο εκ μητρός παππούς μου Δαμιανός (όνομα και επώνυμο: Δαμιανός Κυριάκου Δαμιανός) ήταν μπακάλης της Ασίνης, πασίγνωστος για τη φιλαργυρία του, ώστε τον αποκαλούσαν "γεροχρυσάφη". Στο κέντρο του μπακάλικου είχε πηγαδάκι που το χρησιμοποιούσε για ψυγείο. Με μια  ανέμη κατέβαζε το καλάθι με αναψυκτικά για να παγώσουν στο νερό του πηγαδιού, όπως οι περίφημες τότε γκαζόζες και λεμοναδο-πορτοκαλάδες του Πλατούτσα που παράγονταν στο Μέρμπακα.

Γύρω είχε τοποθετημένα μερικά τραπεζάκια και το μπακάλικο λειτουργούσε παράλληλα ως αναψυκτήριο αλλά και ταβέρνα. Σερβίριζε κρασί με μεζέ ό,τι κατάλληλο από τα εμπορεύματα, αλλά και εξαιρετικές μελιτζάνες τουρσί τυλιγμένες με σέλινο, που για το λόγο αυτό έφτιαχναν σε μεγάλη ποσότητα. Όταν κάποια βράδια ο παππούς τα έπινε με την παρέα του, παρά την παροιμιώδη φιλαργυρία του, σαν ερχόταν σε κέφι χαλάλιζε μια μπούρδα αλεύρι για να κάνει με τους φίλους του αλευροπόλεμο, στο δρόμο έξω από το μαγαζί, δίνοντας το σύνθημα με τη φράση:

-  Πάμε να κάνουμε διαδήλωση!

Τότε έβγαιναν εφοδιασμένοι όλοι και άρχιζαν τη μάχη. Συχνά μάλιστα χρησιμοποιούσαν και όπλα προηγμένης τεχνολογίας, πιο καταστροφικά, από τα χαλασμένα εμπορεύματα: ρέγκες, χύμα πελτέδες κ. ά. Έτσι, μετά από τέτοια μάχη όλοι στο χωριό ήξεραν ότι δεν υπήρχε σκάρτο εμπόρευμα. Ήταν για το μαγαζί η καλύτερη διαφήμιση! Όταν ύψωνε το ποτήρι του για να κάνει πρόποση συνήθιζε να λέει:

-  Άιντε γεια μας και στου γαϊδουριού τον κώλο κλήμα να φυτρώσει!

Μια φράση που έμεινε παροιμιώδης έκτοτε και καμιά φορά σε ανάλογες περιπτώσεις ακούγεται ακόμα να λένε:

-  Άιντε γειά μας, και όπως έλεγε ο γερο-Δαμιανός, ακόμα και στου γαϊδουριού κ. λ. π.

Ο αναγνώστης του παρόντος γνωρίζει πλέον και την πατρότητά της!..

Στην ακόλουθη φωτογραφία, υπέργηρος ο παππούς έξω από το μπακάλικο, κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Η στροφή του δρόμου εκεί ακόμα φέρει το όνομά του: "Η στροφή του Δαμιανού"!

Ηλίας Κ. Μηναίος

Παραπομπές:

1.  Σταυρούλας Κουράκου «Κυρ Μέντιος και Μενδαίος οίνος», εφημερίδα «Η Καθημερινή», Κυριακή 17 Μαρτίου 1996, απ’ όπου και η εικόνα του νομίσματος.

2.    Μιχαήλ Γ. Λαμπρυνίδου «Η Ναυπλία» έκδ. Β΄ Αθήναι 1950 τυπ. Κλεισιούνη.

ΕΝΑ ΠΡΩΙΝΟ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Μια από τις ωραίες αναμνήσεις από τη θητεία μου ως πρωτοψάλτη στην ενορία Υπαπαντής Λευκακίων είναι η γνωριμία με τα παιδιά του εκεί εδρεύοντος Ειδικού Επαγγελματικού Γυμνασίου. Για τα παιδιά αυτά κάναμε πάντοτε ξεχωριστή Λειτουργία παραμονές των εορταστικών δεκαπενθημέρων, για να κοινωνήσουν. Μάλιστα ένας μαθητής ερχόταν στο ψαλτήρι και με βοηθούσε, ήταν καλός ψαλτάκος. Τα γνώρισα καλύτερα όμως στις 20 Φεβρουαρίου 2019, όταν μου ζητήθηκε και τους μίλησα για την ιστορία των Λευκακίων. Η συνάντηση αυτή περιγράφεται μέσα από το παρακάτω email που μου έστειλε δυο μέρες αργότερα ο αρμόδιος καθηγητής του Γυμνασίου:

«Αγαπητέ κ. Μηναίο 

Σας στέλνω το λινκ από τη δημοσίευση στο ιστολόγιο του σχολείου μας (…) ελπίζω να τα έχω γράψει καλά…

Φιλικά, 

Φοίβος Καραλής 

Περιήγηση στα Λευκάκια

Δημοσιεύθηκε την 22/02/2019

από ΕΙΔΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ

Είπαμε να γνωρίσουμε τα Λευκάκια, το χωριό που φιλοξενεί το σχολείο και όπου περνούμε τη μέρα μας- πολλοί από εμάς για όγδοο κιόλας χρόνο. Μετά από συνομιλίες και συναντήσεις με τον πρόεδρο της κοινότητας κ. Τάσο Δρίτσα και τον π. Μιχαήλ, εφημέριο ενορίας Λευκακίων, καταστρώσαμε σχέδια και πλάνα…και εξορμήσαμε!

Αρχικά ανεβήκαμε στο κοιμητήριο του χωριού και τον Αγ. Δημήτριο, που βρίσκονται σε λόφο πάνω από το σχολείο. Απολαύσαμε τη θέα προς τον κάμπο και αναγνωρίσαμε τα χωριά Ασίνη, Δρέπανο και, στο βάθος, την ακρόπολη της αρχαίας Ασίνης που είχαμε επισκεφτεί σε εκδρομές τα προηγούμενα χρόνια.

Στη συνέχεια κατηφορίσαμε προς το κέντρο του χωριού και, αφού περάσαμε από το εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης, σταθήκαμε στα αρχαία του χωριού και την εκκλησία της Υπαπαντής. Εκεί μας υποδέχτηκε ο κύριος Ηλίας Μηναίος που αποτέλεσε τον βασικό μας ξεναγό και μας έδωσε στοιχεία και μαρτυρίες απο την ιστορία της περιοχής: από τα αρχαία χρόνια (πρωτοελληνικό φύλο Δρύοπες, ναός του Πυθαίου Απόλλωνα, αρχαία Ασίνη), τα βυζαντινά και τις περιόδους ενετοκρατίας-τουρκοκρατίας (εγκατάσταση νέου πληθυσμού και αρχικό όνομα «Σπαΐ»-«Σπαϊτζίκο»), μέχρι την Επανάσταση του 21 (πέρασμα του εκστρατευτικού σώματος για την πολιορκία του Παλαμηδίου) και τη σύγχρονη εποχή (διαχωρισμός κοινότητας από Ασίνη και μετονομασία σε «Λευκάκια» το 1927).

Ευχαριστήσαμε τον κ. Μηναίο και κατευθυνθήκαμε προς τον επόμενο προορισμό μας, το παλιό πηγάδι του χωριού. Εκεί, κι ενώ συζητούσαμε ποιος θα ρίξει το νόμισμα και ποια ευχή θα κάνει ο καθένας, πιάσαμε κουβέντα με τον κύριο Αριστείδη Μαρίνη. Μας διηγήθηκε πως οι κάτοικοι του χωριού έπαιρναν το νερό τους από το πηγάδι μέχρι και σχετικά πρόσφατα, καθώς και ότι υπήρχε αγωγός που έχει τώρα καλυφτεί από την άσφαλτο και φτάνει στα νότια του χωριού, σε μέρος όπου παλιά βρισκόταν η κατοικία του Τούρκου διοικητή της περιοχής. Μάλιστα, φαίνεται ακόμα η γούρνα στην οποία κατέληγε. Μάθαμε ακόμα για το αρχαίο νεκροταφείο του χωρίου, αλλά και για το ξωκλήσι του Άι Γιάννη, που βρίσκεται σε ύψωμα στα δυτικά, και τις ιδιαιτερότητες της κατασκευής του. Καταγράψαμε με ενδιαφέρον τις πληροφορίες και τις εντάξαμε ήδη στους στόχους των επόμενων εξορμήσεων. Έπειτα πετάξαμε το κέρμα μας, κάναμε -σιωπηλά- τις ευχές μας, και προχωρήσαμε.

Η βόλτα μας ολοκληρώθηκε με αναψυκτικό, χυμό, σοκολάτα και καφεδάκι (ντεκαφεϊνέ) στο «Μικρό Καφέ». Τα παιδιά του καφέ μας περιποιήθηκαν δεόντως και μάλιστα κέρασαν και πεντανόστιμα γλυκά- ίσως να το είχε ευχηθεί κάποιος από εμάς στο παλιό πηγάδι..»

Φέτος, τις ημέρες αυτές που περνάμε, λόγω των προληπτικών-περιοριστικών μέτρων τα παιδιά αυτά δεν θα  κοινωνήσουν. Ελπίζω και εύχομαι να τα έχει ο θεός καλά, όπως και τους διδάσκοντες που επιτελούν αυτό το σπουδαίο έργο.

Ηλίας Κ. Μηναίος

Οι προηγούμενες φωτογραφίες είναι από αυτές που συνόδευαν το κείμενο, η επόμενη δική μου.

Η ΠΟΙΜΕΝΙΚΗ ΑΣΙΝΗ

Α) Από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους

"Αἴας δ' ἐκ Σαλαμῖνος ἀμώμητος πολεμιστὴς μνᾶτο· δίδου δ' ἄρα ἕδνα ἐοικότα, θαυματὰ ἔργα· οἳ γὰρ ἔχον Τροιζῆνα καὶ ἀγχίαλον Ἐπίδαυρον νῆσόν τ' Αἴγιναν Μάσητά τε κοῦροι Ἀχαιῶν καὶ Μέγαρα σκιόεντα καὶ ὀφρυόεντα Κόρινθον, Ἑρμιόνην Ἀσίνην τε παρὲξ ἅλα ναιεταώσας, τῶν ἔφατ' εἰλίποδάς τε βόας καὶ ἴφια μῆλα συνελάσας δώσειν· ἐκέκαστο γὰρ ἔγχει μακρῶι."(Ησίοδος)

Την ερμηνεία του ανωτέρω συναντούμε στην "ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ" της "Εκδοτικής Αθηνών"¹, όπου κάτω από τον υπότιτλο "Οι μνηστήρες της Ελένης" διαβάζουμε:

"… στα χρόνια εκείνα ήταν ο γαμπρός που προσέφερε χρυσάφι, πολύτιμα αγγεία και σκεύη, σκλάβες, βόδια, πρόβατα κ. ά. στον πατέρα της κόρης για να του τη δώσει (…). Ο Αίας έφτασε από τη Σαλαμίνα,  και επειδή το νησί του ήταν φτωχό και δεν είχε τι να προσφέρει, ήταν όμως ξακουστός κονταρομάχος, υποσχέθηκε όλα τα βόδια και τα πρόβατα που έβοσκαν στην Τροιζήνα, την Επίδαυρο, την Αίγινα, τα Μέγαρα, την Κόρινθο, την Ερμιόνη και την Ασίνη: θα τα άρπαζε με τη βία και θα τα έφερνε στον Τυνδάρεο!"

Βλέπουμε λοιπόν ότι το απόσπασμα αυτό κατατάσσει την Ασίνη στις πλέον ανεπτυγμένες κτηνοτροφικά περιοχές της μυκηναϊκής Ελλάδας, κατά την αμέσως προ του Τρωικού πολέμου εποχή, τότε που – ερμηνεύοντας χρονολογικά τους μύθους – οι Δρύοπες είναι ήδη εγκατεστημένοι στην Αργολίδα.

Στην εργασία του Άδωνι Κύρου: "Στο σταυροδρόμι του Αργολικού"² διαβάζουμε:

"Ὁ πληθυσμός τῶν Δρυόπων, ἀνάλογα μέ τίς ἀσχολίες του, ἦταν διασκορπισμένος σέ πολλούς μικρούς συνοικισμούς σέ λόφους, στή μέση τῶν κοιλάδων μέ τίς ἀγροτικές καλλιέργειες, στά ὀροπέδια μέ τίς βοσκές τῶν αἰγοπροβάτων (σέ ἀντίθεση μέ τούς Μυκηναίους, πού ἐπιδίδονταν στήν κτηνοτροφία τῶν βοδιῶν και τῶν ἀλόγων, οἱ Δρύοπες εἶχαν κοπάδια μέ κατσίκια καί πρόβατα) ἤ στίς ἀκτές, ὅπου ἔρχονταν νά προσορμιστοῦν τά σκάφη τοῦ ἀνταλλακτικοῦ ἐμπορίου".

Φυσικά ούτε οι Μυκηναίοι εξέθρεφαν μόνο βοοειδή και άλογα, ούτε οι Δρύοπες της Ασίνης μόνο αιγοπρόβατα. Θα ήταν ακραίο να πιστέψουμε κάτι τέτοιο. Είμαι βέβαιος ότι και ο  κ. Κύρου δεν το εννοεί έτσι, αλλά αναφέρει τα είδη που κυρίως εξεθρέφοντο σε κάθε περιοχή, χωρίς να αποκλείονται τα άλλα. Άλλωστε πρέπει να έχουμε υπόψη μας:

Α. Την αλληλεπίδραση πάντα ανάμεσα σε γειτονικές περιοχές,

Β. Την επίδραση παλαιοτέρων κατοίκων που συνάντησαν εδώ οι Δρύοπες και τους ενσωμάτωσαν,

Γ. Ότι σύμφωνα με τους μύθους οι Δρύοπες εξέθρεφαν βοοειδή και στην Φθιώτιδα, όπου πρωτύτερα κατοικούσαν.

"Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις", λέει ένα αρχαίο γνωμικό και κάποια τοπωνύμια της περιοχής μας είναι αδιάψευστοι μάρτυρες:

Πρώτα το τοπωνύμιο "Βοθόλοι" ανάμεσα στο όρος Τσάκαλι και το ύψωμα Αγιολιάς, περιοχή που σήμερα την προσδιορίζουμε με τη φράση "στου Γκρέκου". Το τοπωνύμιο "Βοθόλοι" είναι σύνθετη λέξη κατά τα "Βόσπορος", "Βούπορθμος" κ. ά.

Ένα άλλο είναι το "Ορόβη"³ (σήμερα παρεφθαρμένα "Ρόμβη") όνομα της νησίδας απέναντι από το αρχαίο κάστρο της Ασίνης, όπως προκύπτει από την ετυμολογία του: "Όροβος (ο) (βότανον) γένος φυτών εκ των ελλοβοκάρπων, του οποίου τα σπέρματα χρησιμοποιούνται ως τροφή βοών, κοιν. ορόβι και ρόβι (το)" (σήμερα "Βίκος").

Δεν μπορούμε επίσης να αγνοήσουμε μια ετυμολογία που δίδεται για το τοπωνύμιο "Βορός" (της περιοχής μεταξύ της σημερινής κώμης  Ασίνης και των ΝΝΔ υψωμά των):  "Βορός (ὁ) τόπος, ὅπου διαμένουσι τετράποδα ζῶα οἷον γελαδοβορός, ὁ τόπος, ὅπου ἔχουσι τήν διαμονήν των τά γελάδια"⁴ εννοώντας προφανώς ότι εκεί εκτρέφονται αυτά, άρα εκ του βορά(=τροφή).

Ώστε λοιπόν ολόκληρη η δυτική άγονη περιοχή της Ασίνης, όπου τα πλείστα υψώματα, από τη νησίδα Ορόβη και το σημερινό Τολό μέχρι εκεί που άρχιζε η περιοχή Ναυπλίας ήταν από την αρχαιότητα μια μεγάλη ενιαία κτηνοτροφική περιοχή, όπου εξεθρέφοντο ακόμα και βοοειδή, κάποια από τα οποία  εσταυλίζοντο στο Βορό και στους Βοθόλους. Κάτι ανάλογο σίγουρα συνέβαινε στα ανατολικά υψώματα και πλαγιές, πίσω από τα σημερινά Λευκάκια.

Τη θέση του κύριου τότε γεωργοκτηνοτροφικού οικισμού, θέση της σημερινής κώμης Ασίνης,  βεβαίως υποδεικνύει το τοπωνύμιο "Βοθόλοι". Την ίδια υπόδειξη κάνει και ομάδα τάφων που ανεκαλύφθη τα τελευταία χρόνια στη διασταύρωση (στης Αντιγόνης). Οι πρώτοι ευρέθησαν κατά τη διαπλάτυνση της λεωφόρου αρχ. Ασίνης και τη δημιουργία συγκοινωνιακού κόμβου ενώ άλλοι ευρέθησαν κατά την οικοδόμηση της περιοχής, καθώς η κώμη επεκτάθηκε ήδη ως εκεί. Από τους Σουηδούς έγινε ανασκαφή το 1924 και στη σημερινή κώμη όπου ευρέθησαν αγγεία⁵. Ακόμα και στη θέση Ταλιότι προ ετών βρέθηκε τοπική κεραμική⁶ της Πρωτοελλαδικής Εποχής με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Εδώ, στη σημερινή ομώνυμη κώμη είναι ο άλλος πόλος της Ασίνης, ο μεσόγειος, διαχρονικό καταφύγιο των κατοίκων της παραλίας στις περιόδους έντονης πειρατικής δραστηριότητας, πίσω από τις Ντάπιες(=Προμαχώνες) και κάτω από τη σκιά του κωνοειδούς υψώματος που κάποτε το λέγανε Πιλάφι, ενώ αργότερα ονομάστηκε Αγιολιάς, αφότου εγκαταστάθηκε εκεί ο προφήτης.

Η κτηνοτροφική παράδοση διατηρήθηκε διαχρονικά και εδώ, όπως και στα γύρω χωριά, μάλιστα στα ενετικά κατάστιχα αναφέρονται τα ορεινά βοσκοτόπια, όπου ερχόντουσαν να παραχειμάσουν και Αρκάδες ποιμένες, έχοντας δημιουργήσει παράδοση.

Β) Νεότερα χρόνια

Ανέφερα ήδη την παράδοση να φέρνουν τα κοπάδια τους για να παραχειμάσουν Αρκάδες ποιμένες. Κάποιοι εγκαταστάθηκαν εδώ μόνιμα με το πέρασμα των χρόνων ενώ άλλοι συνήψαν συγγενικές σχέσεις με τους ντόπιους. Σε αυτή την παράδοση οφείλεται και το τοπωνύμιο "Τσέλου", προερχόμενο από το επώνυμο ενός Αρκάδα ποιμένα. Επώνυμο ετυμολογούμενο εκ του βαφτιστικού "Αστέριος" με την εξέλιξη Αστέριος - Στέριος, εξ αναγραμματισμού σε Τσέριος και τελικά Τσέλιος και Τσέλος (αντικατάσταση του ρ με λ, όπως αδερφός-αδελφός κ. ά.). "Στου Τσέλου" έλεγαν και λέμε ακόμα,  όπως έλεγαν και λέμε "στου Γκρέκου" ή «στου Καπότα», εννοώντας τα μαντριά. Το όνομα "Τσέλιος" είναι "καταγεγραμμένη μορφή του συχνού στη βόρεια Ελλάδα βαφτιστικού Αστέριος. Αστέριος>Στέριος>Τσέλιος"⁷ ενώ με τη μορφή "Τσέλος" συναντάται ακόμα στην Αρκαδία καθώς και στην Ερμιονίδα όπου ως φαίνεται οδήγησε τελικά την οικογένεια ο νομαδικός τρόπος ζωής. Τα περί του ονόματος αυτού λεχθέντα δείχνουν τις μετακινήσεις που έγιναν στο ελλαδικό χώρο στο βάθος των αιώνων. Επίσης δείχνουν την βλάχικη καταγωγή των συμπατριωτών μας Τσελιωτών (δεν το λέω υποτιμητικά, άλλωστε όπου οι Βλάχοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα μεγαλούργησαν, ενώ πλείστοι από αυτούς συγκαταλέγονται στους εθνικούς μας ευεργέτες). Δεν είναι συμπτωματικό ότι προστάτιδα του οικισμού είναι η Αγία Παρασκευή, προστάτιδα των Βλάχων.

Κάποιες αναφορές από την ποιμενική αυτή δραστηριότητα κατά τους νεότερους χρόνους έχω συναντήσει στα αρχεία της Επαρχιακής Δημογεροντίας Ναυπλίου, ενώ σχετικό είναι και ένα δημοσίευμα εφημερίδας πανελλήνιας κυκλοφορίας που χρησιμοποιεί την περίπτωση της Ασίνης για να εξηγήσει  το μεγάλο τότε μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αμερική. Είναι κείμενα με περιεχόμενο αρνητικό για τους ποιμένες της εποχής εκείνης, όμως στην ιστορία πρέπει να τα λέμε όλα:

Στα έγγραφα της Επαρχιακής Δημογεροντίας Ναυπλίου⁸ (1828-1829) γίνονται  αναφορές σε:

- Ονόματεπώνυμα Αρκάδων ποιμένων κάποιοι από τους οποίους εγκαταστάθηκαν εδώ μόνιμα,

- Ζωοκλοπές που συνέβαιναν μεταξύ τους,

- Διαμάχες για την περιοχή όπου καθένας έπρεπε να βοσκήσει τα ποίμνιά του ή να κάνει τη στάνη του,

- Ζημιές σε περιβόλια,

- Συστάσεις προς αυτούς δια να μην προξενούν ζημιές στο μοναστήρι της αγια-Σωτείρας,

- Προειδοποιήσεις προς αυτούς π. χ. "μήν ἀπειθήσετε διότι θέλετε διωχθῇ ὕστερον μέ στρατιωτικήν δύναμιν καί με ζημίαν σας".

Στην αθηναϊκή εφημερίδα πανελλήνιας κυκλοφορίας "Ἐμπρός"  24ης Μαρτίου 1907 διαβάζουμε:

"Καί πῶς ἔξαφνα ἀπό τό χωρίον Τζεφέραγα, χωρίον 120 σπιτιῶν, κατά τήν ἐπίσημον στατιστικήν τοῦ Κοκκίνου, νά  μήν ἔχουν φύγει 85 (ὁγδοήκοντα πέντε) ἄνδρες ποῦ ἔφυγαν (…); Ἀλλά πῶς νά μή φύγουν ἀφοῦ σπείρουν καί δέν θερίζουν, ἀφοῦ οἱ ἀγροφύλακες εἶνε λησταί, ἀφοῦ ἡ κτηνοτροφία τούς ἔχει ρημάξει;

Πηγαίνεις να θερίσῃς τόν ἀγρόν σου καί δέν τόν βρίσκεις. Μίαν νύκτα ἕνας ποιμήν ποῦ ἔβαλε ἕνα ταλλαράκι εἰς τό χέρι τοῦ ἀγροφύλακος, ρίχνει τά πρόβατά του μέσα, καί ὁ ἀγρός ἐχάθη. Καταγγέλεις τό πρᾶγμα εἰς τόν ἀγροφύλακα καί αὐτός ἀμέσως ἕνα πρωτόκολον ἐναντίον ἄλλου ποιμένος ποῦ ἠρνήθη νά τοῦ δώσῃ τάλλαρο ἤ τυρί ἤ γιαούρτι.

Ὁ ποιμήν ὁ ἄλλος, ὁ ἀθῶος, συλλαμβάνεται. Τόν καθίζουν εἰς τό πταῖσμα (…). Ὁ ἀγροφύλαξ μέ τόλμην πεπειραμένου ἀθλίου, παίρνει ἕναν ὄρκον, ἔπειτα τό περικλεές "διά ταῦτα…." καί ὁ ἀθῶος λύνει τό πουγγί του. (…) . Πῶς νά μή διαφθαρῆι  καί ο τίμιος καί πῶς νά μήν ἐκπατρισθοῦν καί νά μήν φύγουν οἱ γεωργοί καί οἱ ἀγρόται ἀπό αὐτόν τόν τόπον τῆς ἀνομίας καί τῆς κλεψιᾶς;"

Είναι η αιώνια διαμάχη ανάμεσα σε γεωργούς και ποιμένες από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να καλλιεργεί τη γη και εξημέρωσε τα ζώα. Ο γεωργός Κάϊν και ο κτηνοτρόφος Άβελ της Παλαιάς  Διαθήκης κατά τους ιστορικούς στην πραγματικότητα είναι προσωποποίηση των γεωργών και των κτηνοτρόφων. Θεωρούν ότι με τη σύγκρουσή τους, που όπως σημειώνεται έγινε στα χωράφια, στην πραγματικότητα αποδίδεται η  αιώνια αυτή διαμάχη μεταξύ γεωργών και ποιμένων, αιτία του πρώτου πολέμου μεταξύ των ανθρώπων!

Βέβαια εν προκειμένω η κύρια ευθύνη επιρρίπτεται στους "αχρείους" αγροφύλακες, που με τον τρόπον αυτό διέφθειραν και τους τίμιους ποιμένες, εξαναγκάζοντας τους γεωργούς σε μετανάστευση, στην Αμερική, για να μπορέσουν οι οικογένειές τους εξοφλήσουν να χρέη προς τους άλλους ληστές, τους τοκογλύφους, όπως αναφέρει παρακάτω η εφημερίδα. Τους αγροφύλακες που όχι μόνο ήταν υπαίτιοι για την οικονομική καταστροφή των γεωργικών οικογενειών, αλλά, σύμφωνα με την τοπική μας παράδοση, οι νοικοκυρές όταν ζύμωναν έπρεπε να κάνουν και μια κουλούρα, την "κουλούρα του δραγάτη" όπως την έλεγαν. Όπου οσμιζόταν ψωμί ο αγροφύλακας περνούσε κρατώντας τη ράβδο του ορθή και του περνούσαν εκεί τις κουλούρες!!!

Η παρακάτω φωτογραφία είναι από ανάρτηση στην ομάδα του facebook "Η Αργολίδα που έφυγε και.… πινελιές λαογραφίας". Βέβαια δεν είναι από την Ασίνη, αλλά πιστεύω ότι είναι η πιο κατάλληλη για το θέμα αυτό. Εικονίζονται αγροφύλακας και ποιμένας της παλιάς εποχής.

Ηλίας Κ. Μηναίος

Παραπομπές – Σχόλια

1. "Ελληνική  Μυθολογία" της "Εκδοτικής Αθηνών" τόμος 5 (σελ. 15).

2. Άδωνι Κύρου "Στο σταυροδρόμι του Αργολικού" τόμος Α΄, (σελ. 83-84) ΦΩΤΟΣΥΝ ΑΒΕΕ 1990 ΑΘΗΝΑΙ.

3. Το  όνομα της νησίδας σημειώνει ο Άδωνις Κύρου σε σχετικό χάρτη του βιβλίου του, αλλά προφανώς δεν εξέτασε το περιεχόμενό του. Αναγράφεται και σε μολυβδόβουλο του 8^ου μ. Χ. αιώνα  που βρέθηκε στη νησίδα, ενώ το αναφέρει και κείμενο του 10^ου μ. Χ. αιώνα.

4. Περιοδικό "Ἀθηνᾶ" αρ. 1, σελ. 15, Ιανουάριος 1831.

5. Birgitta Leppänen Sjöberg, "Five Mycenaean vases from Zafer Aga, 1924".

6. Δ΄ ΕΚΠΑ. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ. "Κοιλάδα Ταλιώτη, Ναύπλιο. Βάσεις αγγείων με αποτυπώματα ψάθας. Πρωτοελλαδική περίοδος".

7. Ηρακλής Ψάλτης, φιλόλογος / "Πεμπτουσία", Ορθοδοξία-Πολιτισμός-Επιστήμες, www.pemptousia / Σημασιολογία των ελληνικών επώνυμων.

8. "Το Αρχείο της Επαρχιακής Δημογεροντίας Ναυπλίου (1828-1829)", Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων / Γενικά Αρχεία του Κράτους / Αρχεία Νομού Αργολίδας, Επιμέλεια Δημήτρης Χ. Γεωργόπουλος, Ναύπλιο 2015.