ΚΑΙ ΣΤΟΥ ΓΑΪΔΟΥΡΙΟΥ ΤΑ ΠΙΣΙΝΑ ΚΛΗΜΑ …

Ο όνος και ο ημίονος, ως ζώα φαλλικά ήταν αφιερωμένα στον Διόνυσο και συμπεριλαμβάνονταν στα σύμβολά του. Μάλιστα, σε νομίσματα της αρχαίας Μένδης στη Χαλκιδική με τον εξαιρετικό «Μενδαίον οίνον», ο όνος υποκαθιστούσε τον ίδιο το θεό. Από παραφθορά του Μένδη, Μέντη, Κυριος της Μέντης, προέρχεται και το προσωνύμιο «Κυρ Μέντιος» του συμπαθητικού υποζυγίου και είναι γνωστό ότι τα χρόνια εκείνα ο Διόνυσος ήταν που αποκαλείτο «Κύριος», με την έννοια του Δεσπότη, όπως λέμε σήμερα «Κύριος και Θεός μου». Σε ένα νεότερο νόμισμα βλέπουμε το ιερό ζώο με όρθια τα μεγάλα του αυτιά και το θεό καθισμένο στη ράχη του να κρατάει κάνθαρο. Στην πίσω όψη η λέξη «ΜΕΝΔΑΙΟΝ» και ένα κλήμα κλαδεμένο σε χαμηλό σχήμα με τέσσερα τσαμπιά¹.

Μιας και ήρθε ο λόγος στο κλάδεμα, αξίζει να αναφερθεί μια πληροφορία που συναντάται στη "Ναυπλία"²: Η Αμπελοτομία, δηλαδή η τέχνη του κλαδέματος των αμπέλων για αφθονότερη παραγωγή, οφείλεται σε παρατήρηση των Ναυπλιέων ότι το κλήμα που κατά τύχη έφαγε ένας γάιδαρος στη συνέχεια έκανε περισσότερα σταφύλια από τα άλλα. Μάλιστα, ύστερα από αυτό το γεγονός, από ευγνωμοσύνη οι Ναυπλιείς είχαν κατασκευάσει λίθινο είδωλό του το οποίο αντίκρισε ο Παυσανίας κατά την εδώ περιήγησή του τον 2^ο μ. Χ. αι.:

«Τά δέ ὑπό τῶν ἐν Ναυπλίᾳ λεγόμενα ἐς τόν ὄνον, ὅς ἐπιφαγών ἀμπέλου κλῆμα ἀφθονώτερον εἰς τό μέλλον ἀπέφῃνε τόν καρπόν, καί ὄνος σφισίν ἐν πέτρᾳ πεποιημένος διά τοῦτο ἐστίν, ἅτε ἀμπέλου διδάξας τομήν» (Παυσανίας, Β. 38. 3. ).

Είναι γνωστή η πολλαπλή χρησιμότητα του υπομονετικού αυτού ζώου, που κυριολεκτικά ευεργέτησε τους ανθρώπους κατά το παρελθόν συχνά υπομένοντας ακόμα και κακομεταχείριση, ενώ ακόμα και σήμερα προσφέρει τις υπηρεσίες του όπου δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν μηχανικά μέσα. Θα αναφερθώ εδώ σε μια από αυτές, που έχει σχέση με τη διήγηση που θα ακολουθήσει. Ίσως ο αναγνώστης παραξενευτεί λίγο από την αναφορά αυτή, θα έχει όμως την απάντηση στο τέλος.

Λέγεται ότι οι καβαλίνες του γαϊδουριού, όπως και αυτές των ημιόνων καθώς και των αλόγων, δίνουν την καλύτερη ποιότητα κοπριάς, παράγοντας πολύ σημαντικός για τους καλλιεργητές ιδιαίτερα της παλιάς εποχής. Για το λόγο αυτό, τα παλιά χρόνια Ασιναίοι ναύλωναν ντόπια πλεούμενα για να φέρουν κοπριά από τα χάνια του Πειραιά (!), που την ξεφόρτωναν στους όρμους Καστρακίου Ασίνης. Ώστε, λοιπόν, από  τα πισινά του γαϊδάρου εξαγόταν το καλύτερο λίπασμα της εποχής και ας το έχουμε κατά νου διαβάζοντας τώρα τη διήγηση που υποσχέθηκα:

Ο εκ μητρός παππούς μου Δαμιανός (όνομα και επώνυμο: Δαμιανός Κυριάκου Δαμιανός) ήταν μπακάλης της Ασίνης, πασίγνωστος για τη φιλαργυρία του, ώστε τον αποκαλούσαν "γεροχρυσάφη". Στο κέντρο του μπακάλικου είχε πηγαδάκι που το χρησιμοποιούσε για ψυγείο. Με μια  ανέμη κατέβαζε το καλάθι με αναψυκτικά για να παγώσουν στο νερό του πηγαδιού, όπως οι περίφημες τότε γκαζόζες και λεμοναδο-πορτοκαλάδες του Πλατούτσα που παράγονταν στο Μέρμπακα.

Γύρω είχε τοποθετημένα μερικά τραπεζάκια και το μπακάλικο λειτουργούσε παράλληλα ως αναψυκτήριο αλλά και ταβέρνα. Σερβίριζε κρασί με μεζέ ό,τι κατάλληλο από τα εμπορεύματα, αλλά και εξαιρετικές μελιτζάνες τουρσί τυλιγμένες με σέλινο, που για το λόγο αυτό έφτιαχναν σε μεγάλη ποσότητα. Όταν κάποια βράδια ο παππούς τα έπινε με την παρέα του, παρά την παροιμιώδη φιλαργυρία του, σαν ερχόταν σε κέφι χαλάλιζε μια μπούρδα αλεύρι για να κάνει με τους φίλους του αλευροπόλεμο, στο δρόμο έξω από το μαγαζί, δίνοντας το σύνθημα με τη φράση:

-  Πάμε να κάνουμε διαδήλωση!

Τότε έβγαιναν εφοδιασμένοι όλοι και άρχιζαν τη μάχη. Συχνά μάλιστα χρησιμοποιούσαν και όπλα προηγμένης τεχνολογίας, πιο καταστροφικά, από τα χαλασμένα εμπορεύματα: ρέγκες, χύμα πελτέδες κ. ά. Έτσι, μετά από τέτοια μάχη όλοι στο χωριό ήξεραν ότι δεν υπήρχε σκάρτο εμπόρευμα. Ήταν για το μαγαζί η καλύτερη διαφήμιση! Όταν ύψωνε το ποτήρι του για να κάνει πρόποση συνήθιζε να λέει:

-  Άιντε γεια μας και στου γαϊδουριού τον κώλο κλήμα να φυτρώσει!

Μια φράση που έμεινε παροιμιώδης έκτοτε και καμιά φορά σε ανάλογες περιπτώσεις ακούγεται ακόμα να λένε:

-  Άιντε γειά μας, και όπως έλεγε ο γερο-Δαμιανός, ακόμα και στου γαϊδουριού κ. λ. π.

Ο αναγνώστης του παρόντος γνωρίζει πλέον και την πατρότητά της!..

Στην ακόλουθη φωτογραφία, υπέργηρος ο παππούς έξω από το μπακάλικο, κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Η στροφή του δρόμου εκεί ακόμα φέρει το όνομά του: "Η στροφή του Δαμιανού"!

Ηλίας Κ. Μηναίος

Παραπομπές:

1.  Σταυρούλας Κουράκου «Κυρ Μέντιος και Μενδαίος οίνος», εφημερίδα «Η Καθημερινή», Κυριακή 17 Μαρτίου 1996, απ’ όπου και η εικόνα του νομίσματος.

2.    Μιχαήλ Γ. Λαμπρυνίδου «Η Ναυπλία» έκδ. Β΄ Αθήναι 1950 τυπ. Κλεισιούνη.