Η μεγάλη σύγκρουση Δρυόπων και Δωριέων. Οι Δρύοπες εκπατρίζονται, νέο τους κέντρο η Ασίνη.

Ένας πολύ γενναίος θεσσαλικός λαός, οι  Λαπίθες, ήταν γειτονικός των Δρυόπων. Αρχηγοί και βασιλιάδες τους πήραν μέρος στα πιο σημαντικά μυθικά γεγονότα. Όμως, ήρθε η ώρα να νικηθούν και αυτοί. Ο βασιλιάς τους Κόρωνος και ο τότε βασιλιάς των Δρυόπων ΛΑΟΓΟΡΑΣ κήρυξαν πόλεμο στον Αιγίμιο βασιλιά των Δωριέων. Ο Αιγίμιος ζήτησε τη βοήθεια του Ηρακλή που σαν Δωριέας και αυτός συμμάχησε μαζί του. Από παλιά ο Κόρωνος ήταν φίλος με τον Ηρακλή, κάποτε μάλιστα τον φιλοξένησε και είχε ψήσει δυο βόδια από τα οποία έφαγε ο Ηρακλής το ένα μόνος του. Τώρα όμως στέκονταν ως εχθροί ο ένας απέναντι στον άλλο. Στη μάχη που έγινε ο Ηρακλής νίκησε σκοτώνοντας πολλούς, ανάμεσά τους και το βασιλιά Κόρωνο και ανάγκασε τους άλλους να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Ύστερα κατέβηκε προς τα νότια και έφθασε στον Παρνασσό για να δώσει μια ακόμα μάχη με τους Δρύοπες επειδή είχαν διαπράξει πολλές αδικίες. Συγκεκριμένα, γενόμενοι πολυπληθείς σε έναν άγονο τόπο, είχαν αρχίσει να διαπράττουν ληστείες2. Επιπλέον, ο βασιλιάς τους Λαογόρας είχε κάποτε διαπράξει την ασέβεια να οργανώσει φαγοπότι μέσα στο ιερό του Απόλλωνα. Ο Ηρακλής τους νίκησε, σκότωσε το Λαογόρα, τα παιδιά του και αρκετούς από τους στρατιώτες. Τους υπόλοιπους τους αιχμαλώτισε και τους έκανε δώρο στον Απόλλωνα, ρωτώντας το μαντείο στους Δελφούς τι θα έπρεπε να τους κάνει. Το μαντείο τον συμβούλεψε να τους μεταφέρει στην Πελοπόννησο. Πράγματι, όπως και ιστορικά είναι διαπιστωμένο, ο κύριος ίσως όγκος αυτού του λαού, πέρασε στην Πελοπόννησο, κατέκλυσαν την Αργολική χερσόνησο και τα γύρω νησιά, με σπουδαιότερη εγκατάστασή τους την Ασίνη που έγινε θρησκευτικό και φυλετικό τους κέντρο. Όμως, οι ίδιοι οι Δρύοπες της Ασίνης διηγούνταν αλλιώς την ιστορία τους: Συμφωνούν ότι ο Ηρακλής τους πολέμησε στον Παρνασσό και κυρίεψε την πόλη τους, αλλά όχι ότι τους πήγε αιχμαλώτους στους Δελφούς. Αντίθετα, έλεγαν, όταν οι άνδρες του Ηρακλή άρχισαν να πηδούν πάνω από τα τείχη τους κατάλαβαν ότι όλα ήταν χαμένα, εγκατέλειψαν την πόλη και κατέφυγαν στις πλαγιές του Παρνασσού. Από εκεί μερικοί έφυγαν και έφτασαν στην Εύβοια, όπου έχτισαν την Κάρυστο, ενώ άλλοι μπήκαν σε καράβια και ταξίδεψαν κατά το νοτιά [Κέα, Κύθνος(υπάρχει σήμερα χωριό Δρυοπίδα)], φθάνοντας ακόμα και στην Κύπρο. Οι πιο πολλοί όμως πέρασαν στην Πελοπόννησο. Οι ίδιοι κατέφυγαν στον Ευρυσθέα, που τους δέχτηκε από μίσος ενάντια στον Ηρακλή. Ως ικέτες του ζήτησαν άσυλο και τους επέτρεψε να εγκατασταθούν στην Ασίνη.

Αυτοί οι αντικρουόμενοι αλλά γοητευτικοί μύθοι δεν απηχούν απλώς τη λαϊκή παράδοση των Δωριέων ή των Δρυόπων, αλλά βασικά τους εθνικούς θρύλους και την ιστορική παράδοση που δίδασκαν σαν ιστορία τους οι δυο λαοί. Οι αρνητικές αναφορές για τους Δρύοπες, τις οποίες αντικρούουν οι Ασιναίοι, είναι οι λόγοι που επικαλείται η παράδοση των Δωριέων για να αιτιολογήσει το μένος τους κατά των Δρυόπων. Ασφαλώς η πραγματική αιτία δεν ήταν άλλη από την ανάγκη τους να ανοίξουν το δρόμο για την κάθοδό τους νοτιότερα. Είναι τουλάχιστον παράξενο να αναλαμβάνει - και μάλιστα αυτόκλητα – την τιμωρία του Λαογόρα ο Ηρακλής, που, τόσο ως ημίθεος όσο και αργότερα ως θεός, πάντα κινείτο ανταγωνιστικά προς το θεό Απόλλωνα. Κάποτε μάλιστα διέπραξε ιεροσυλία αρπάζοντας τον ιερό τρίποδα από το Μαντείο των Δελφών, ήρθε στα χέρια με τον Απόλλωνα για να τους χωρίσει τελικά ο Ζευς μ’ ένα κεραυνό. Όσο για κάποια ληστρική δραστηριότητα, εάν και στο βαθμό που ενδεχομένως συνέβαινε, ας έχουμε υπόψη μας ότι ήταν ένα γενικότερο και διαχρονικό φαινόμενο μέχρι τους νεότερους χρόνους. Οι ορεινοί όγκοι της Ελλάδας το ευνοούσαν. Μάλιστα φαίνεται ότι τότε δεν θεωρείτο και τόσο αξιόποινη πράξη,  μάλλον θεωρείτο παληκαριά. Είδαμε σε άλλη εργασία μου την υπόσχεση του Αίαντα προς τον Τυνδάρεω για κερδίσει την ωραία Ελένη. Όντας ξακουστός κονταρομάχος, υποσχέθηκε όλα τα βόδια και τα πρόβατα που έβοσκαν στην Τροιζήνα, την Επίδαυρο, την Αίγινα, τα Μέγαρα, την Κόρινθο, την Ερμιόνη και την Ασίνη: θα τα άρπαζε με τη βία και θα τα έφερνε στον Τυνδάρεω!  Ο ίδιος ο Ηρακλής σε άλλους μύθους έχει διαπράξει όχι μόνο ληστεία,  αλλά όλες τις αξιόποινες πράξεις. Είναι δεδομένο ότι οι μύθοι προβάλλονται επιλεκτικά. Παραδείγματος χάριν γνωρίζουμε για τους άθλους του Ηρακλή και για τον δήθεν δειλό Ευρυσθέα που κρυβόταν στο πιθάρι, όμως πόσο γνωστός είναι ο μύθος σύμφωνα με τον οποίο, όταν πλέον είχε σπάσει το φράγμα των Δρυόπων, ο Ευρυσθέας ηγήθηκε της τελικής μάχης για να ανακόψει την κάθοδο των Δωριέων πολεμώντας ηρωικά στον Ισθμό, όπου σκοτώθηκε από τον γιό του Ηρακλή Ύλλο;  Και να μην ξεχνάμε ότι οι μύθοι έχουν πάντα ιστορικό υπόβαθρο.

Ο Ηρακλής δεν έπληξε μόνο τον πυρήνα της χώρας των Δρυόπων. Στη Θεσπρωτία επίσης πολέμησε το Δρύοπα βασιλιά ΦΥΛΑΝΤΑ3. Μάλιστα ο Φύλαντας φονεύτηκε, ο Ηρακλής άρπαξε ως τρόπαιο την κόρη του με την οποία απέκτησε ένα γιό, τον Τληπόλεμο, μετέπειτα ήρωα του Τρωϊκού πολέμου. Την ίδια τύχη είχε και  ένας άλλος Δρύοπας βασιλιάς στην Οιχαλία, ο Εύρυτος, αλλά θα δούμε αμέσως στη συνέχεια την ιστορία αυτή πιο αναλυτικά.

Τελευταία σύγκρουση - θάνατος του Ηρακλή

Ο  ΕΥΡΥΤΟΣ  ήταν μυθικός βασιλιάς της Οιχαλίας και φημισμένος τοξότης, υπήρξε μάλιστα δάσκαλος τοξοβολίας του Ηρακλή. Από αυτόν πήρε το όνομά της η Ευρυτανία. Ήταν γιός του βασιλιά των Δρυόπων ΜΕΛΑΝΕΑ, που με την παληκαριά του είχε επεκτείνει την κυριαρχία των Δρυόπων σε όλη την Ήπειρο, και της Οιχαλίας ή Στρατονίκης. Κόρη του η πανέμορφη Ιόλη, που την ερωτεύτηκε παράφορα ο Ηρακλής αλλά υπήρξε γι’ αυτόν η μοιραία γυναίκα. Για να την αποκτήσει έλαβε μέρος σε αγώνες τοξοβολίας που είχε οργανώσει ο πατέρας της με έπαθλο την ίδια και νίκησε. Ο Εύρυτος όμως, λόγω της μανίας που είχε καταλάβει κάποτε τον Ηρακλή με αποτέλεσμα να σκοτώσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του, είπε ότι έχει  ήδη σύζυγο, την Διηάνειρα. Ύστερα από λίγο καιρό ο Ηρακλής επέστρεψε, άρχισε πόλεμο εναντίον της Οιχαλίας και μετά τη νίκη του σκότωσε τον Εύρυτο και τους γιούς του. Η Ιόλη στην απόγνωσή της ερρίφθη από τα τείχη αλλά σώθηκε καθώς τα ρούχα ή τα μαλλιά της μπλέχτηκαν στα κλαδιά ενός δένδρου, έτσι ο Ηρακλής την πήρε μαζί του για να την κάνει ερωμένη του. Αυτό όμως προκάλεσε τη ζήλεια της Διηάνειρας και τελικά το θάνατό του, όταν αυτή του έστειλε τον χιτώνα του ποτισμένο με μαγικό φίλτρο που της είχε δώσει ο Νέσσος, στην προσπάθειά της να τον ξανακάνει δικό της. Ο Κένταυρος Νέσσος ήταν πορθμέας στον ποταμό Εύηνο στην νότια Αιτωλία, τον οποίο ο Ηρακλής πλήρωσε κάποτε για να περάσει τη Διηάνειρα στην άλλη όχθη, ενώ ο ίδιος θα περνούσε μπαίνοντας στα νερά. Ο Νέσσος όμως επιτέθηκε στη Διηάνειρα για να την βιάσει και ο Ηρακλής τον σκότωσε σκοπεύοντας τον με το τόξο κατάστηθα. Πεθαίνοντας ο Νέσσος είπε στη Διηάνειρα να φυλάξει το αίμα που έτρεχε από την πληγή του και είχε αναμιχθεί με το σπέρμα του, καθώς και με το δηλητήριο από τη Λερναία Ύδρα που είχε το βέλος και να το χρησιμοποιήσει ως μαγικό, ερωτικό φίλτρο, αν ποτέ την απατούσε ο Ηρακλής. Τη συμβούλευσε να του δώσει τότε να φορέσει ένα ρούχο ραντισμένο με αυτό το φίλτρο για να τον ξανακερδίσει. Μετά από τις επιτυχίες του στους πολέμους κατά των Λαπίθων και των Δρυόπων ο Ηρακλής θέλησε να πανηγυρίσει τη νίκη του. Ειδοποίησε λοιπόν τη Διηάνειρα να του στείλει τον επίσημο χιτώνα του για να τον φορέσει στη μεγάλη θυσία. Εκείνη όμως, επειδή στο μεταξύ είχε μάθει για τον έρωτά του με την Ιόλη, έβρεξε το χιτώνα με το μαγικό φίλτρο του Νέσσου. Στην πραγματικότητα όμως το υποτιθέμενο φίλτρο ήταν φοβερό δηλητήριο. Ο χιτώνας κολλούσε στο σώμα του Ηρακλή και όταν αυτός προσπάθησε να τον βγάλει δεν κατάφερε παρά να ξεκολλάει μαζί μ’ αυτόν και τις σάρκες του και τελικά πέθανε μέσα σε αφόρητους πόνους. Πεθαίνοντας έδωσε την Ιόλη σύζυγο στον πρωτότοκο γιό του, τον Ύλλο, ενώ η Διηάνειρα όταν πληροφορήθηκε το θάνατο του αυτοκτόνησε. Έτσι ακόμα και ο Ηρακλής δεν ξέφυγε από τη Νέμεση, που κρατάει σε ισοροπία τις ανθρώπινες υποθέσεις και τιμωρεί την έπαρση (την ύβριν).

Στην εικόνα ο Εύρυτος δεξιώνεται τον Ηρακλή, νικητή στον αγώνα τοξοβολίας που είχε ως έπαθλο τη βασιλοπούλα Ιόλη (κέντρο). Κορινθιακός κρατήρας 600 – 590 π. Χ.

Ηλίας Κ. Μηναίος

  

 Σημειώσεις-Παραπομπές

1. Κύρια πηγή για τη συγγραφή του παρόντος υπήρξε η "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ" της Εκδοτικής Αθηνών,  απ' όπου και η εικόνα.

2. «Ἠρακλής τούς Δρύοπας ληστεύοντας ἀπό τῶν περί Πυθώ χωρίων ἐν τῃ Πελοποννήσῳ μετώκισεν, ἰνα διά τήν πολυπληθίαν τῶν ἐνοικούντων εἰργοιντο τοῦ κακουργείν» (Μέγα Ἐτυμολογικόν)

3. Υπάρχει και μια αττική εκδοχή, στην οποία Φύλας ονομαζόταν ο τελευταίος βασιλιάς των Δρυόπων που είχε έδρα την Δρυοπίδα, που τον συναντήσαμε προηγουμένως ως Λαογόρα. Αντίστοιχα και εδώ, ο Ηρακλής, αφού σκοτώνει το βασιλιά ενώνεται με την κόρη του Μήδη, με την οποία αποκτάει τον Αντίοχο. Αναλυτές των μύθων διακρίνουν σ’ αυτή την εκδοχή μια προσπάθεια σύνδεσης του Ηρακλή με την αττική φυλή Αντιοχίδα. Πράγματι, ένας καθοριστικός παράγων που συνέβαλε στην πολυμορφία των μύθων ήταν και η επιθυμία των τοπικών κοινωνιών να θέλουν ως πρόγονό τους κάποιο θεό, ημίθεο ή ήρωα, πιστεύοντας ότι η ευγενής καταγωγή θα τους προσέδιδε ιδιαίτερη αίγλη. Πολλές φορές δανείζονταν τους προγόνους τους από άλλη πόλη ή από άλλο λαό και ως πρόγονο προτιμούσαν ιδιαίτερα τον Δία και τον Ηρακλή και σίγουρα διακρίνουμε εδώ μια τέτοια προσπάθεια. Έχω να παρατηρήσω και κάτι άλλο, ίσως η λέξη «Φύλας» να μην ήταν όνομα, αλλά τίτλος. Η ρίζα «φυλ» με κάνει να σκέπτομαι ότι ίσως έτσι να αποκαλούσαν τον εκάστοτε ηγέτη της φυλής.