Η αρπαγή του Ύλα από τις Νύμφες

Οι Δρύοπες ήσαν ένας από τους παλαιούς λαούς του ελληνικού χώρου, τους Πρωτοελληνικούς, κλάδος Πελασγικός. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη κατάγονταν από Πελασγούς της μετέπειτα Αρκαδίας, οι οποίοι με αρχηγέτη τον Δρύοπα αποίκησαν τις περί τον Παρνασσό, την Οίτη και την κοιλάδα του Σπερχειού περιοχές, συμπαρασύροντας στο πέρασμά τους και Αργείους Πελασγούς.

Το όνομα του βασιλιά Δρύοπα [εκ του Δρυς(=βαλανιδιά), που συνεκδοχικά σημαίνει κάθε δένδρο], παραπέμπει σε ένα λατρευτικό επίπεδο παλαιό, όταν λατρεύονταν τα δένδρα, και κατά συνέπεια σε έναν από τους πιο παλαιούς λαούς του ελληνικού χώρου, όπως πράγματι ήσαν οι Δρύοπες. Θεωρείται επίσης προσπάθεια να γενεαλογηθεί ένας λαός που χρωστούσε το όνομά του στη φύση της χώρας του (χώρα με βαλανιδιές ή γενικώτερα δασώδης χώρα).           

Η μετέπειτα Αρκαδία, ήταν σίγουρα μια δασώδης χώρα, το πρώτο όνομά της ήταν «Δρυμώδης» και όλα ως εδώ δείχνουν ότι ο λαός αυτός όφειλε το όνομά του στη φύση της χώρας αυτής, όπου αρχικά κατοικούσε και είχε ως αφετηρία του. Επόμενο ήταν να δώσουν το όνομά τους στο χώρο που εποίκισαν όταν έγιναν πολυπληθείς, ο οποίος περιελάμβανε τις βόρειες πλαγιές του Παρνασσού και τις γειτονικές της Οίτης, ονομάζοντάς τον Δρυοπιδα.

Όπως προκύπτει από τους μύθους (που βεβαίως έχουν ιστορικό υπόβαθρο), σε διάστημα ολίγων γενεών έχοντας ορμητήριο την Δρυοπίδα επεξέτειναν την κυριαρχία τους στην Φωκίδα, στην Ευρυτανία και σε όλη την έκταση της Ηπείρου. Καθώς όμως οι Δρύοπες κατείχαν μια περιοχή που εκτεινόταν σε όλο το εύρος της χερσονήσου μας, αποτελούσαν το φράγμα που εμπόδιζε την κάθοδο των λαών που ήθελαν να κατέλθουν νοτιότερα. Θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί ότι ίσως για το σκοπό αυτό είχαν οδηγηθεί εκεί. Έτσι, θα ακολουθήσει μια σειρά από σφοδρές συγκρούσεις κυρίως με τους Δωριείς (Ηρακλής), σε ένα πόλεμο διαρκείας που θα αποβεί καταστροφικός για τους Δρύοπες. Ξεριζωμένοι θα διασπαρούν σε άλλες περιοχές μεταξύ των οποίων η αργολική χερσόνησος με τα γύρω νησιά και νησίδες, με κυριώτερη εγκατάστασή τους την Ασίνη.

Για πρώτη φορά οι Δρύοπες έρχονται αντιμέτωποι με τον Ηρακλή όταν αυτός βρισκόταν στο δρόμο της εξορίας, αναγκασμένος να εγκαταλείψει την Καλυδώνα για να εξαγνιστεί από κάποιο φόνο. Μαζί του η Διηάνειρα με το γιό τους Ύλλο που ήταν ακόμα παιδί. Έτυχε να περνούν πεινασμένοι από τη χώρα των Δρυόπων και συνάντησαν εκεί ένα χωρικό που όργωνε έχοντας ζεμένα στο αλέτρι δυο βόδια. Αυτός όμως δεν ήταν απλός χωρικός αλλά ο τότε βασιλιάς των Δρυόπων, ο ΘΕΙΟΔΑΜΑΣ. Ο Ηρακλής του ζήτησε λίγο φαγητό, τουλάχιστον για το παιδί. Ο Θειοδάμας αρνήθηκε με απότομο τρόπο και ο Ηρακλής θύμωσε. Λένε όμως ότι από την αρχή ο Ηρακλής ήταν εριστικός, επεδιώκοντας να φθάσουν τα πράγματα σε σύγκρουση για να έχει αφορμή να κάνει πόλεμο με τους Δρύοπες. Δεν ήταν άλλωστε δύσκολο γι΄ αυτόν, δεδομένου ότι επρόκειτο για έναν απολίτιστο, άξεστο ήρωα, όπως ήταν οι Δωριείς τον καιρό της «καθόδου». Μετά την άρνηση του ζευγολάτη-βασιλιά, ο Ηρακλής σταμάτησε τα βόδια, ξέζεψε το ένα, το θυσίασε και το έφαγαν. Ο Θειοδάμας γύρισε στην πόλη, μάζεψε στρατό και επιτέθηκε. Στην αρχή ο Ηρακλής τα βρήκε δύσκολα, τόσο που, για να μπορέσουν να τους αντιμετωπίσουν αναγκάστηκε να οπλίσει και τη Διηάνειρα, που μάλιστα πληγώθηκε στο στήθος. Στο τέλος όμως ο Ηρακλής νίκησε, σκότωσε το Θειοδάμαντα, πήρε όμως μαζί του το ανήλικο παιδί του βασιλιά, τον Ύλα, να το φροντίζει.

Ανάμεσα στους ονομαστούς ήρωες που πήραν μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία ήταν και ο Ηρακλής. Μαζί του και το βασιλόπουλο των Δρυόπων, ο Ύλας, μεγαλωμένος υπό την καθοδήγηση του ήρωα ώστε να γίνει στρατιώτης-ακόλουθός του. Όταν οι Αργοναύτες βρίσκονταν στη Μυσία, στις εκβολές του ποταμού Κίου, τους σώθηκε το νερό και έστειλαν τον Ύλα στο δάσος να φέρει από μια πηγή. Εκεί όμως τον είδαν οι Νύμφες της πηγής, τους άρεσε, καθώς ήταν πολύ όμορφος και τον άρπαξαν. Μάλιστα, μια παραλλαγή του μύθου θέλει την αρπαγή να γίνεται από την Νύμφη πλέον Δρυόπη, βασιλοπούλα και αυτή, πρόγονή του, που οι Νύμφες την ευνόησαν παίρνοντάς την μαζί τους. Ο Ηρακλής άρχισε να τον αναζητάει, τριγυρνώντας μέσα στο δάσος και φωνάζοντας το όνομά του, χωρίς αποτέλεσμα, αφού οι Νύμφες μεταμορφώνουν τον Ύλα σε αντίλαλο που απαντά πολλές φορές στο κάλεσμα του Ηρακλή. Μια άλλη από τις πολλές παραλλαγές του μύθου μας λέει ότι ο Ηρακλής ακολουθώντας τους Αργοναύτες υποχρέωσε προηγουμένως  τους κατοίκους της Μυσίας να συνεχίσουν να ψάχνουν τον Ύλα και μάλιστα ότι, για να τους κάνει να κρατήσουν την υπόσχεσή τους, πήρε ομήρους νέους από τις καλύτερες οικογένειες. Οι κάτοικοι της περιοχής καθιέρωσαν γιορτή προς τιμήν του Ύλα, κατά την οποία πρόσφεραν θυσία στην πηγή που είχε αυτός χαθεί. Ο Ιερέας φώναζε το όνομά του τρείς φορές και ισάριθμες απαντούσε ο αντίλαλος. Οι κάτοικοι της Κίου ή της Προύσας τον λάτρεψαν ως θεό της βλάστησης, τον γιόρταζαν τρέχοντας στα βουνά και καλώντας τον με το όνομά του «Ύλα, Ύλα, Ύλα». Αυτή η γιορτή γιορταζόταν ως την εποχή του Στράβωνα, ενώ την αναβίωσε προ ολίγων ετών σχολείο της Νέας Κίου στην Αργολίδα.

Η απεικόνιση της ιστορίας του Ύλα στη Μυσία υπήρξε ένα από τα αγαπημένα θέματα της ζωγραφικής, ενώ επίσης τον μύθο διαπραγματεύθηκαν πολλοί ποιητές, μεταξύ των οποίων ο Θεόκριτος από το έργο του οποίου οι παρακάτω στίχοι:

«Ἀλλά καί Ἀμφιτρύονος ὁ χαλκεοκάρδιος υἱός,

Ὄς τόν λῖν ὑπέμεινε τόν ἄγριον, ἤρατο παιδός,

Τῳ χαρίεντος Υλα, τῳ τάν πλοκαμῖδα φορεῦντος,

Καί νιν πάντ’ ἐδίδαξε, πατήρ ὡσεί φίλον υἶα,

Ὄσσα μαθών ἀγαθός καί ἀοίδιμος αὐτός ἐγένετο.»

Δηλαδή: ακόμα και ο γιος του Αμφιτρύωνα με την ατσάλινη καρδιά, που νίκησε τον άγριο λέοντα, αγάπησε ένα γοητευτικό νέο τον Ύλα, που τα μαλλιά του πέφτανε σε μπούκλες, και όπως ο πατέρας με αγαπημένο γιο, του έμαθε όλα τα πράγματα που τον έκαναν ισχυρό άντρα, και διάσημο.

Ανωτέρω πίνακας του Waterhouse (Πινακοθήκη του Μάντσεστερ, Αγγλία) με θέμα: ο Ύλας και οι Νύμφες. Βέβαια εδώ η απεικόνιση του Ύλα δεν συμφωνεί με την περιγραφή του Θεοκρίτου,  στους στίχους του οποίου ο Ύλας ήταν ξανθός («Ὕλας ὁ ξανθός ὕδωρ ἐπιδόρπιον οἴσων») και τα μαλλιά του πέφτανε σε μπούκλες.

Ηλίας Κ. Μηναίος

Πηγές:

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα τόμ. 11, λ. Αρκαδία(αρχαία)/Ιστορία

Μηνιαίο περιοδικό ιστορικής ύλης: Ιστορία εικονογραφημένη,  τεύχ. 290, σ. 9-12,

 «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ» Εκδοτικής Αθηνών Τόμ. 3 και 4

Θεοκρίτου "Ειδύλλια"

Περιοδικά «ΜΥΣΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ» τεύχ. 37, και «ΙΧΩΡ» τεύχ. 62, στα οποία περιέχεται ο πίνακας του Waterhouse «Ο Ύλας και οι Νύμφες» με τις σχετικές πληροφορίες