Η ΑΣΙΝΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΦΥΛΕΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΔΡΥΟΠΩΝ

Στη Βιβλιοθήκη VICTORIA UNIVERSITY, στο Τορόντο του Καναδά, βρίσκεται σήμερα ένας πάπυρος από την Αίγυπτο στον οποίο περιλαμβάνεται ένα απόσπασμα χαμένου παιάνα του Βακχυλίδη. Ο παιάνας γράφτηκε τον 5^ο αιώνα π. Χ. αλλά αναφέρεται σε πολύ παλαιότερο μύθο αναγόμενο στα μυκηναϊκά χρόνια. 

Σύμφωνα με το μύθο αυτό, ο Μελάμπους, ο παλαιότατος γενάρχης των μάντεων και θεραπευτών της αρχαιότητας, ο «τήν διά φαρμάκων καί καθαρμῶν θεραπείαν πρῶτος εὑρών» (Απολλόδωρου Β΄ , 2, 1) με την εύνοια του θεού Απόλλωνος, αφού θεράπευσε τη γυναίκα και τις κόρες του βασιλιά Προίτου της Τίρυνθας από τη μανία  που τις είχε καταλάβει και πήρε για σύζυγο μια από αυτές, την Ιφιάνασσα, μαζί με μεγάλο μέρος του βασιλείου της Τίρυνθας για αντάλλαγμα, στη συνέχεια ίδρυσε στην Ασίνη το ιερό του Απόλλωνος Πυθαέως. Για το σκοπό αυτό προηγήθηκε ένα ταξίδι του Μελάμποδος σε όλο το δρυοπικής πληθυσμιακής σύνθεσης τμήμα της Αργολικής και από κάθε πόλη έφερε κάτι, αφού όλοι αυτοί, ως Δρύοπες, θα μετείχαν στη λατρεία. Δρυοπικού πληθυσμιακού στοιχείου ήταν όλα τα μεταξύ των περιοχών Επιδαύρου και Ναυπλίου παράλια μαζί με την ενδοχώρα τους και τις γύρω νήσους και νησίδες. Το γεγονός της συμμετοχής όλων αυτών των πληθυσμών στον λατρευτικό κύκλο του ιερού του Απόλλωνος Πυθαέως στην Ασίνη, αναδεικνύει αυτήν σε θρησκευτικό κέντρο όλων αυτών των Δρυόπων, σε πόλη ιερή [λεπτομερειακή ανάλυση του θέματος: W. S. BARRET “BACCHYLIDES, ASINE AND APOLLO PYTHAIEUS” (HERMES 1954, σελ. 421-442)].

Οι Δρύοπες, από τότε που κατοικούσαν στην Δρυοπίδα χώρα (μεταξύ Παρνασσού, Οίτης και εκβολών του Σπερχειού) πλάι στους Δελφούς (Πυθώ κατά τους ομηρικούς χρόνους), τιμούσαν ιδιαίτερα τον Απόλλωνα. Τον θεωρούσαν μάλιστα γενάρχη της βασιλικής τους οικογένειας ύστερα από ερωτικό του σμίξιμο με την βασιλοπούλα Δρυόπη, κάποια ημέρα που αυτή έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα της στις πλαγιές της Οίτης. Την λατρεία του μετέφεραν πάντα στις νέες τους εγκαταστάσεις κατά την ιστορική τους διαδρομή.

Στην εικόνα η Δρυόπη κρατώντας  στην αγκαλιά τον Άμφισσο, καρπό από το ερωτικό σμίξιμό της με τον Απόλλωνα (από γκραβούρα  Crispijn van de Passe (I), Johannes Posthius, 1602-1607, Άμστερνταμ, Rijksmuseum).

Είναι γνωστό ότι ισχυρό μέσο για την πολιτική επιβολή μιας πόλης ήταν η καθιέρωσή της ως θρησκευτικό κέντρο. Μέσα από το θρησκευτικό κύρος που τότε αποκτούσε προσπαθούσε να πετύχει τον έλεγχο των άλλων πόλεων που συμμετείχαν στη λατρεία. Το ιερό αυτό του Πυθαέως Απόλλωνος, σεβαστό σε όλους τους Δρύοπες της αργολικής χερσονήσου και των πέριξ νήσων, έδινε στην Ασίνη αυτό το πλεονέκτημα, αναδεικνύοντάς την όχι μόνο ως θρησκευτικό αλλά και φυλετικό τους κέντρο, μέχρις την καταστροφή της από τους Αργείους κατά τα τέλη του 8ου με αρχές του 7ου π. Χ. αιώνα. Μάλιστα και οι Αργείοι το σεβάστηκαν, δεν το κατέστρεψαν, ενταφιάζοντας εκεί τον Λυσίστρατο που έπεσε κατά την κραταιά άμυνα των Ασιναίων.

Τον 7^ο αιώνα, μετά από την καταστροφή της Ασίνης, ιδρύεται από τους υπόλοιπους Δρύοπες της χερσονήσου μας η Αμφικτυονία της Καλαυρείας. Σε σχετικό δημοσίευμα διαβάζουμε:

«… είναι πιθανή η προέλευση της Αμφικτυονίας της Καλαυρείας από κάποιο προγενέστερο φυλετικό και θρησκευτικό δέσιμο των Δρυοπικών πόλεων που απετέλεσε το προζύμι για την ισχυρή πολιτική Αμφικτυονία … (7^ος αιώνας π. Χ.) προκειμένου να προστατευθούν από τον επεκτατισμό του Άργους» (περιοδικό «Έπαθλο», τεύχος 24).

Σίγουρα αυτό το προγενέστερο φυλετικό και θρησκευτικό δέσιμο των Δρυόπων σφυρηλατήθηκε στην Ασίνη με τη λατρεία του Απόλλωνα και η καταστροφή της γέννησε την ανάγκη ίδρυσης της Αμφικτυονίας της Καλαυρείας, προκειμένου να προστατευθούν από τον επεκτατισμό του Άργους.

Η θέση του ναού  Απόλλωνος Πυθαέως Ασίνης δεν είναι εξακριβωμένη. Κατά τον 19^ο αι. πιστευόταν ότι ήταν στην Κάντια, όπου ίχνη αρχαίου ναού. Στις αρχές του 20^ου αιώνα οι Σουηδοί ανασκαφείς πιθανολόγησαν ότι βρισκόταν στην κορυφή της Μπαρμπούνας, όπου επίσης υπήρχαν απομεινάρια αρχαίου ναού. Σήμερα πιθανολογείται η ταύτισή του με αρχαίο ναό τα ίχνη του οποίου εντοπίστηκαν στα Λευκάκια, πλάι στον σημερινό ναό της Υπαπαντής. 

Η λατρεία του Απόλλωνα δεν ήταν η μόνη που συνέδεε τους Δρύοπες. Λάτρευαν επίσης τον γενάρχη τους Δρύοπα τον οποίο είχαν θεοποιήσει. Ένα από τα ιερά της Ασίνης ήταν αφιερωμένο σε αυτόν, είχαν μάλιστα εκεί ένα άγαλμά του θεού που το είχαν φέρει από τη Δρυοπίδα όταν ήρθαν εδώ ως πρόσφυγες και το πήραν πάλι μαζί τους όταν μετά την καταστροφή από τους Αργείους, κατέφυγαν τελικά στην Μεσσηνία. Ο Παυσανίας ("Μεσσηνιακά" κεφ. 34) μιλώντας για τους Ασιναίους της Μεσσηνίας μας λέει (σε ελεύθερη απόδοση): "Έχουν ένα ναό του Απόλλωνα και ένα ιερό του Δρύοπα με άγαλμα αρχαίο". 

Τον κατάλογο των δρυοπικών πόλεων και νήσων της αργολικής χερσονήσου μας δίνει ο Αδ. Κύρου ("Στο σταυροδρόμι του Αργολικού κόλπου" τ. Α΄), ο οποίος επίσης μας μεταφέρει τη συγκεκριμένη πληροφορία για τον παιάνα του Βακχυλίδη: Ασίνη, Ηιόνες,  Μάσης (στους λόφους Φούρνοι και Κάστρο, κοντά στην Κοιλάδα), Αλίκη ή Αλική (μετέπειτα Αλία, Αλιείς, σήμερα Πορτοχέλι), Ερμιών (Ερμιώνη),  Δρυόπη («Δρυόπη η πόλις περί την Ερμιώνα», γράφει ο Στέφ. Βυζάντιος), Πιτυούσα (ν. Σπέτσαι), Απεροπία (ν. Δοκός), Υδρέα ( ν. Ύδρα), Καλαυρία (ν. Πόρος).

Ηλίας Κ. Μηναίος