ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ – ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΝΑΥΠΛΙΟΥ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

   

Προ ετών, καθώς έριχνα μια ματιά στα ενημερωτικά φυλλάδια της Διεύθυνσης Φιλοτελισμού στο Ταχυδρομείο, είδα ότι είχε κυκλοφορήσει (16 Νοεμβρίου 2010) αναμνηστική σειρά γραμματοσήμων με θέμα «Νεώτερα αρχιτεκτονικά μνημεία», με το κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο να είναι ένα από τα τέσσερα απεικονιζόμενα [μάλιστα, το σχετικό γραμματόσημο έχει τη μεγαλύτερη τιμή και τον μικρότερο αριθμό αντιτύπων, είναι, όπως λέγεται στη συλλεκτική γλώσσα: το «γραμματόσημο κλειδί» της σειράς (στα άλλα γραμματόσημα απεικονίζονται το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, το Μουσείο Μπενάκη και το Εθνικό Θέατρο)]. Με αφορμή το γεγονός αυτό κάθισα και συμπλήρωσα μια ημιτελή εργασία μου, αδημοσίευτη έως σήμερα, για την ιστορία του κτιρίου [το οποίο είναι ένα από τα δυο μνημειώδη έργα που έχουν αφήσει στην πόλη μας οι παλαιότερες γενεές της οικογένειάς μου (το άλλο είναι το βιομηχανικό κτιριακό συγκρότημα που σήμερα στεγάζει το Φουγάρο)], καθώς και των προσώπων που συνδέονται με αυτό, βασιζόμενος στην οικογενειακή μου παράδοση – κυρίως διηγήσεις του πατέρα μου - και σε άλλα συμπληρωματικά στοιχεία που μπόρεσα να συλλέξω.

Η ιστορία αρχίζει στην Ασίνη, στο τέλος του 19^ου αιώνα. Ιερέας του χωριού ο παπα-Παντελής Γ. Μηναίος (1834; - 1905), που υπέγραφε και ως Πανταλέων.  Μαζί με τον αδελφό του Ηλία αποφάσισαν να στείλουν τους πρωτότοκους γιους τους για σπουδές στο Παρίσι (ιατρικές ο ένας, νομικές ο άλλος). Γιώργηδες και οι δυο (από το όνομα του παππού τους παπα-Γιώργη, πρώτου ιερέα της Ασίνης μετά την Παλιγγενεσία) που και οι δυο στο διάβα τους υπήρξαν μεγάλες προσωπικότητες της κοινωνίας του Ναυπλίου.

Επέστρεψαν πτυχιούχοι το 1897. Ο Γιώργος του παπά, πολύ φιλόδοξος νέος, ζήτησε τότε από τον πατέρα του να τον βοηθήσει να ιδρύσει δική του κλινική στο Ναύπλιο. Μετά τη αγορά του καταλλήλου οικοπέδου, πατέρας και γιος «πήγανε στην Αθήνα για να φέρουνε σχέδιο». Επισκέφθηκαν τα μεγάλα νοσοκομεία της Αθήνας για να πάρουν ιδέες. Αφού έκαναν την επιλογή τους «ήρθανε και κτίσανε έναν μικρούλη Ευαγγελισμό». Αν παρατηρήσουμε παλιές φωτογραφίες του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» θα δούμε ομοιότητες. Ο γιατρός, προμηθεύοντας τον αδελφό του Θανάση με ένα κάρο και ένα λοστό, του είχε αναθέσει να συγκεντρώνει πέτρες για την οικοδόμηση. Οι πέτρες  προέρχονται από την Ασίνη. Ένα μέρος είναι ανακυκλωμένο δομικό υλικό και μεγάλο μέρος τους προέρχεται από το ύψωμα Δραγασούρα που τα πετρώματά του κατά τη διήγηση είναι «στρώσεις-στρώσεις», κατά το επιστημονικότερο στρωσιγενή και κατά συνέπεια ήταν εύκολη η λατόμηση.

Ο Γιώργος υπήρξε ανήσυχος νέος, τον συγκινούσαν ιδιαίτερα οι εθνικές μας υποθέσεις. Όταν ήταν φοιτητής στο Παρίσι, είχε προσωρινά διακόψει τις σπουδές του μεταβαίνοντας στην Κρήτη, για να αγωνισθεί σε κάποια από τις κρητικές εξεγέρσεις, που προκαλούσε κάθε τόσο η απροθυμία της Τουρκίας να εφαρμόσει τον Συνταγματικό Χάρτη της Χαλέπας. Από νωρίς έδειξε την τάση ενασχόλησης με την πολιτική. Ο παπάς, βλέποντας στο πρόσωπο του γιού του έναν νέο επιστήμονα πολλά υποσχόμενο στην ιατρική, προσπαθούσε επίμονα να τον αποτρέψει από την τάση του αυτή. Η παράδοση λέει ότι: κατά την τελευταία φάση των εργασιών εξαντλήθηκαν τα διαθέσιμα χρήματα και ο παπάς πήρε δάνειο από έναν εύπορο Ασιναίο. Δίνοντάς στο γιατρό τα χρήματα έκανε μια τελευταία προσπάθεια να τον αποτρέψει από την πολιτική, μιλώντας του με τον πιο αυστηρό τόνο που διέθετε, όμως  ο αυτός όπως θα δούμε δεν πτοήθηκε.

Διηγούνται ότι ο παπα-Παντελής ήταν άγιος άνθρωπος, σε σημείο που μπόρεσε να προβλέψει τον θάνατό του, ερμηνεύοντας κάτι θαυμαστό που αντίκρισε εισερχόμενος στο Ιερό του Αγίου Δημητρίου Ασίνης, την τελευταία Κυριακή, για να λειτουργήσει. Την ώρα της Θείας Κοινωνίας, κάλεσε με συγκίνηση τους εκκλησιαζομένους λέγοντας:

- Συγχωριανοί μου, ελάτε να κοινωνήσετε όλοι, νηστεύσαντες και  μη, για τελευταία φορά από τα χέρια μου».

Αναστατωμένοι αυτοί ρωτούσαν: - Τι είναι αυτά που λες παπά;

Όμως τα λόγια του δεν άργησαν να επιβεβαιωθούν. Λέγεται μάλιστα ότι το θάνατο του παπά είχε προαισθανθεί και ο αγαπημένος του σκύλος, ο Διοβουνιώτης, θρηνώντας με τον τρόπο του.

Όταν πλέον το κτίριο ήταν έτοιμο (το 1905 σύμφωνα με μαρμάρινη επιγραφή πλάι στην είσοδο) λειτούργησε ως κατοικία και κλινική (κυρίως γυναικολογική-μαιευτική) του Γεωργίου Μηναίου. Αργότερα, όταν έπαυσε η λειτουργία του ως κλινική, στέγασε αρχικά την έδρα της 4^ης Σιδηράς Μεραρχίας και στη συνέχεια το Νοσοκομείο της πόλης (εκεί γεννήθηκα), την Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής, έγινε ακόμα και… ταβέρνα (το ισόγειό του), ώσπου αγοράστηκε από το δήμο και αποκαταστάθηκε με χρηματική βοήθεια που χορήγησε το κοινωφελές ίδρυμα «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Η αρχική ιδέα ήταν να γίνει παιδικός σταθμός, τελικά όμως έγινε αυτό που είναι σήμερα.

Το γιατρό κέρδισε τελικά η πολιτική, είχε εκλεγεί βουλευτής, γερουσιαστής και τελικά δήμαρχος Ναυπλιέων (θήτευσε ως δήμαρχος από το 1934 μέχρι το θάνατό του, το 1944). Οι ιταλικές κατοχικές αρχές τον συνέλαβαν και μεταφέρθηκε μαζί με άλλους Έλληνες πολιτικούς και στρατιωτικούς ως όμηρος σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Εκεί αρρώστησε βαριά, αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στο Ναύπλιο όπου και απεβίωσε τον Μάιο του 1944. Δημιούργησε και  οικογενειακή  παράδοση στην πολιτική, το παράδειγμά του ακολούθησε αργότερα ένας από τους γιους του, ο ναύαρχος Ιωάννης Μηναίος που μετά την αποστράτευσή του υπήρξε υπουργός  εμπορικής ναυτιλίας και επί σειρά ετών βουλευτής Αργολίδας τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης του 1974.

Υ/Γ: Ο συγγενής μου Κων/νος παπα-Αναστασίου Ορφανός, που δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή, κατείχε μια πολύ παλαιά ελαιογραφία-πορτρέτο του παπα-Παντελή Μηναίου που ήταν και παππούς του. Αμέσως μετά τα εγκαίνια του Παραρτήματος της Εθνικής Πινακοθήκης το είχε επισκεφθεί, είπε στην υπεύθυνη ή την υπάλληλο που συνάντησε ότι την προσφέρει για να την αναρτήσουν σε κάποιο σημείο, έδωσε και το τηλέφωνό του για να επικοινωνήσουν μαζί του, αλλά τελικά δεν ενδιαφέρθηκαν.

Οι φωτογραφίες, από τις οποίες οι έγχρωμες είναι δικές μου λήψεις, προέρχονται από το αρχείο μου. Σε κάποιες βλέπουμε τα στρωσιγενή πετρώματα του υψώματος Δραγασούρα στην Ασίνη, απ’ όπου προήλθε μεγάλο μέρος του δομικού υλικού.  

   

Δημοσίευσή μου στην ομάδα του fb: Παλαιές φωτογραφίες του Ναυπλίου στις 07 Αυγούστου 2019.

Ηλίας Κ. Μηναίος